Թուրքիայում նախագահների փոփոխությամբ Հայաստանի համար արմատական փոփոխություններ չեն լինի. թուրքագետ

Թուրքիայում մայիսի 14-ին կայացավ նախագահական ընտրությունների առաջին փուլը, որի արդյունքում գործող նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հավաքել է ձայների 49,35 տոկոսը, իսկ ընդդիմության միասնական թեկնածու Քեմալ Քըլըչդարօղլուն ստացել է ընտրողների 45 տոկոսի աջակցությունը: Առաջին փուլում հաղթելու համար թեկնածուներից մեկը պետք է ստանար 50+1 տոկոս ձայն: Հետեւաբար, մայիսի 28-ին նշանակվել է ընտրությայն երկրորդ փուլ: Այս մասին «Իրավունքը» զրուցել է պ.գ.թ., թուրքագետ ՆԵԼԼԻ ՄԻՆԱՍՅԱՆԻ հետ:

— Ինչպես հայտնի է Թուրքիայում մայիսի 28-ին նախագահի ընտրությունների երկրորդ փուլն է, ի՞նչ ակնկալիք ունենանք ընդդիմության միասնական թեկնածուից, արդյո՞ք նա հաղթելու հնարավորություններ ունի:

— Ըստ էության, երբ տեսնում ենք առաջին փուլի թվերի հարաբերակցությունը, դա կարելի է ընդդիմության համար հաղթանակ համարել: Ընդդիմության ներկայացուցիչը, այդուհանդերձ, ամբողջ իշխանամետ քարոզչության արդյունքում, 45 տոկոս ձայն հավաքեց: Էրդողանի համար հաղթանակ կլիներ այն, որ ինքը առաջին փուլով գոնե 50 տոկոսից ավելի ձայնով հաղթեր, բայց սա տեղի չունեցավ: Իմ դիտարկմամբ` որոշակի պարտություն է իրենից ներկայացնում: Իմ կարծիքով` ընդդիմությունը որոշակի հնարավորություններ ունի հաղթելու:

— Եթե պատկերացնենք, որ մայիսի 28-ին ընդդիմության միասնական թեկնածու Քեմալ Քըլըչդարօղլուն հաղթում է, Հայաստանի համար Թուրքիայի վարած քաղաքականության առումով դրական միտում կլինի՞:

— Եթե մի պահ նման սցենար պատկերացնենք, ըստ իս, միեւնույնն է, առաջիկա շրջանում արմատական, սկզբունքային փոփոխությունների պետք չէ սպասել: Իրականության մեջ արմատական փոփոխությունների երկար ժամանակ գուցե  ականատես չլինենք, դա կախված կլինի մի քանի կարեւոր հանգամանքներից: Օրինակ` ստեղծված աշխարհաքաղաքական իրադարձություններից, թե դրանք ինչ զարգացում կապրեն: Ըստ էության, արեւմտամետ Թուրքիան, ում ամբողջ քաղաքականությունն ուղղված կլինի դեպի Արեւմուտք, մեզ համար ավելի ձեռնտու է, քան այնպիսի Թուրքիան, որն իրեն ամբողջությամբ տեսնում է Ասիայում եւ իր հայացքը ուղղում է դեպի Արեւելք:

— Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը թե՛ գործող նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի օրոք, թե՛, օրինակ, հնարավոր նոր նախագահի օրոք, որքանո՞վ է հնարավոր:

— Այս պահին հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման չորրորդ գործընթացն է, բայց էական գործընթացների ականատես չենք լինում: Էրդողանի իշխանության շրջանում տեսանք, որ համընդհանուր հարաբերությունների կարգավորման կամ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման հիմքեր չկային, նրանք մեր նկատմամբ շարունակում են կիրառել ճնշման ու նախապայմանների քաղաքականությունը, այս իրավիճակը կշարունակվի: Կդժվարանամ ասել, որ եթե ընդդիմությունը գա, այս քաղաքական գիծը կպահի՞, թե` ոչ. այստեղ շատ բաներ կախված կլինեն ստեղծվելիք աշխարհաքաղաքական իրավիճակից, եւ դրա հետ կապված էլ որոշակի վերադասավորումներ կլինեն, բայց երկու թեկնածուների պարագայում էլ արմատական փոփոխություններ չեն լինի:

— Իսկ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման համատեքստում Հայաստանը շարունակելո՞ւ է փոխզիջումների գնալ եւ ինչ-որ գին վճարել` չլինելով պահանջատեր:

— Հայաստանը եթե ժամանակին գնար փոխզիջման, մենք ավելի լավ վիճակում այսօր կլինեինք: Եկեք մենք զիջումը ու փոխզիջումը չխառնենք ու մեզ չխաբենք, մենք զիջել ենք, որովհետեւ պարտվել ենք:Նախապայմանների քաղաքականությունը նրանք շարունակում են, որովհետեւ այն, ինչ որ նրանք ցանկանում են ու վերագրում են Ադրբեջանին, Թուրքիայի համար շատ կարեւոր աշխարհագրական հարց կլուծի:

— Թուրքիայում ընտրությունների արդյունքներից կախված ռուս-թուրքական հարաբերություններում քաղաքականությունը կփոխվի՞:

— Իմ կարծիքով` կփոփոխվի, եթե ընդդիմությունը իշանության գլուխ գա: Ընդդիմությունն արդեն իսկ իր հրապարակային ելույթներում, երբ երրորդ թեկնածուն հրաժարական տվեց, հենց Քըլըչդարօղլուն իր թվիթերյան բլոգում դրանում մեղադրեց ռուսական կողմին: Ընդդիմությունն արդեն իսկ հայտարարել է, որ արեւմտամետ դիրքորոշում ունի, հետեւաբար փոփոխություններ կլինեն, դեպի ավելի վատթարացում, գուցե սանկցիաների ու տարբեր այլ մեթոդներով: Չի լինի այն հարաբերությունները, ինչը կա այսօր: Դրանք ինստիտուցինալ հարաբերություններ չեն, այլ երկու երկրների ղեկավարների հարաբերություններ են, որը բնութագրվում է իբրեւ լիդերային քաղաքականություն:

Ս. ԱՍԱՏՐՅԱՆ