Քննադատելը շատ հեշտ է, բայց ես նախեւառաջ տխրում եմ, որ այս իրավիճակին ենք հասել. Հայրիկյան

Երկրում ստեղծված ներքաղաքական իրավիճակի եւ արտաքին մարտահրավերների մասին «Իրավունքը» զրուցել է ԱԻՄ նախագահ ՊԱՐՈՒՅՐ ՀԱՅՐԻԿՅԱՆԻ հետ:

— Ժամանակին քաղաքական դաշտում պայքարը գաղափարական էր` թեկուզ աշխարհաքաղաքական վեկտորների նախընտրության առումով: Հիմա տեսնում ենք անձնական վիրավորանքներ թե՛ իշխանական, թե՛ ընդդիմադիր թեւերում, էլ չասենք, որ ԱԺ նախագահը թքում է քաղաքացու վրա, իշխանական պատգամավորը՝ սպառնում կտրել ՄԻՊ թեկնածուի լեզուն: Ի՞նչ կասեք այսօրվա քաղաքական դաշտի դիմագծի մասին:

— Ընդհանրապես տխուր է, որ որակազրկվում ենք: Պետք է անկեղծորեն ասեմ` ինչ-որ փուլում նույնիսկ համարում էի, որ հիմնականում դրական դրսեւորում է, որ նիկոլականներն ամենանախնական փուլում չափի մեջ էին մնում: Բայց հիմա, կարծես թե, այդ չափը կորցրին, որովհետեւ իրենցով արեցին նաեւ շատ անմակարդակների, իրենք էլ, երեւի, խանդավառվեցին, դրանով ուրախանալ չի կարելի: Սա մեր քաղաքական կյանքից պետք է օտարվի արմատապես: Շատերը երբեմն խոսում են ապստամբությունից, ուժի միջոցով հարցեր լուծելուց, ես այդպիսի դեպքերում միշտ օրինակ եմ բերում Ազգային միացյալ կուսակցությունը, որը 1967 թվականին արդեն կանոնադրություն ուներ, իսկ 1973 թվականին երկրորդ կանոնադրության ծրագրում հստակ գրեց, որ բացառում ենք բռնությունը: Հետո երբ անցանք բացահայտ պայքարի, հայտարարեցինք, որ մերժելով բռնությունը` հրաժարվում ենք բոլոր գաղտնիություն պահանջող գործերից: Հայ իրականության մեջ միայն մի քաղաքական ուժ է այդ գաղափարներով առաջնորդվում եւ հասել է իր ռազմավարական ծրագրերի կայացմանը` անկախության հանրաքվեի ճանապարով: Եվ սա արել ենք` առանց հակառակորդին նսեմացնելու: Այն ժամանակ նույնիսկ պաստառներ էին գրում, թե` «Կորչեն ռուսները, կեցցե՛ անկախ Հայաստանը», բայց ռուսներին ասում էինք` եթե դեմոկրատական երկիր դառնաք, մեր դաշնակիցն եք: Դեռ այն թվերին որեւէ մեկին ոչնչացնելու ճանապարհով չէինք գնում: Մինչդեռ հիմա տեսնում ենք դիմացինին նսեմացնելու փորձեր ու քայլեր: Քննադատելը շատ հեշտ է, բայց ես նախեւառաջ տխրում եմ, որ այս իրավիճակին ենք հասել:

— Դուք այս օրերին մասնակցում եք «Միասին» շարժման սակավամարդ հանրահավաքներին: Ըստ Ձեզ` միայն ելույթներով հնարավոր լինելո՞ւ է հասնել այս իշխանության հեռացման:

— Ընդհանրապես, եթե հանրային ինքնադրսեւորման ինչ-որ բան կատարվում է, սկսվում է նման միջոցառումներով: Սա բավական լավ նախապատրաստված էր, եւ ԱԻՄ նախագահության երկու անդամներ նախապատրաստական նիստերին մասնակցել են: Բավական տեղեկացված էինք, եւ լուրջ մարդկանց մասնակցությունն ինձ տրամադրեց նաեւ անձամբ ներկա լինել: Ճիշտ է, մեր նախագահության անդամներին վստահում եմ, բայց որոշ դեպքերում ուզում ես ինքդ տեսնել, լսել: Եթե մի քանի փոքր շեղումները չհաշվենք, որոնք այսպիսի միջոցառումներում մանրուք է, ամեն ինչ լավ է ու որակով:

— Բայց ինչ-որ բանի կհանգնեցնի՞ ամեն անգամ հավաքվել` ազդարարելով հաջորդ հանրահավաքի մասին…

— Բնական է այս ամենը, այդպես պետք է սկսվի: 1988 թվականի փետրվարի 20-ին մենք նախատեսել էինք բնապահպանական հանրահավաք: Բայց երբ իմացանք, որ Արցախում կարեւոր բան է կատարվում, հետ կանգնեցինք եւ բոլոր նրանց, որոնց կանչել էինք ասացինք` այսօր ուրիշ բան պետք է լինի: Այդ օրը եղավ հանրահավաք, եւ ես «Ամերիկայի ձայն»-ին ու «Ազատություն» ռադիոկայանին տեղեկացրի, որ հանրահավաքի մասնակիցները որոշել են հաջորդ օրը նույնպես հավաքվել: Այդպես զարգացրեցինք այն ժամանակ եւ դարձավ զանգվածային:

— Ունե՞ք ստեղծված իրավիճակում պայքարի Ձեր բանաձեւը: Թշնամին արդեն Տեղ գյուղում է, բայց հասարակության լայն զանգվածներ անգամ այս պայմաններում դուրս չեն գալիս փողոց:

— Պետք է համաձայնեմ, որ այդպիսի տագնապ ունենք: Հնում տարածված խոսակցություններ կային, թե` գորիսեցիները, գյումրեցիները կռվեցին կամ չկռվեցին, բայց երբ դու ունես պետություն, պետությունն է հարցը լուծողը: Այսօր քաղաքացուց պահանջել պետության հոգսերն իր վրա վերցնել եւ ինքնադրսեւորվել, մի քիչ ճիշտ չէ, դա նաեւ պետության նկատմամբ կատարյալ թերահավատության դրսեւորում պետք է լինի: Այո՛, Տեղ գյուղում իրավիճակը լարված է, բայց պետությունն է դրա պատասխանատուն: Ուստի` քաղաքացու խոսքը պետք է ուղղված լինի պետությանը, ոչ թե տասը հոգով թեւութիկունք լինեն, գնան այնտեղ` իբր բան պետք է պաշտպանեն: Այդ փուլը, բարեբախտաբար, անցել ենք: Այլ խնդիր է, որ պետությունն իրեն չի արդարացնում` նույնիսկ իրենց տված խոստումները պահեստազորի մասին: Հրապարակային հայտարարություններ եղան, այս հարցով պատասխանատու փոխմարզպետեր նշանակվեցին, հետո այս բոլորը զրոյացավ: Այսինքն` սրանց հավատալ չի կարելի, միաժամանակ, պետության գաղափարը սրանց հետ անմիջականորեն կապելը նույնպես այնքան ճիշտ չէ:

— Քանի դեռ ընդդիմությունը չունի վարչապետի միասնական թեկնածու, հնարավոր լինելո՞ւ է ժողովրդին համախմբել, երբ չգիտեն` ումով են փոխելու Նիկոլ Փաշինյանին:

— Այդ գաղափարի շուրջ կարող է հնարավոր չլինի համախմբել կամ դժվար լինի, բայց մի նախադեպ պատմեմ: Իհարկե, այդքան լավ օրինակ չէ մարդկային ընդգրկումով, որովհետեւ Հիտլերի մասին է խոսքը: Ֆրանսիան հասկանալով, որ Գերմանիան վտանգ է ներկայացնում` գիծ պատրաստեց եւ հսկայական ծախսեր արեցին այդ գծի վրա, հետագայում Հիտլերն այն թողեց իր տեղում, մտավ Բելգիա ու Բելգիայով այն շրջանցեց: Հիմա եթե մենք խնդիրներ ունենք, կարող է այս պահին մտածեն Նիկոլին շրջանցելով Ալենին հեռացնելով` առաջ գնալ, բայց ես միշտ կողմ եմ եղել ճշմարտությունն ասելուն: Նիկոլն այնքան չարիքներ է գործել` հենց միայն Սահմանադրական փոփոխության հարցում երեք անգամ ժամկետ փոխելով, որ  անթույլատրելի էր: Եթե դու մերձենում ես Սահմանադրության փոխելու գործին, ժամկետը մի անգամ հետաձգում ես, երկրորդ անգամ տապալվում ես, երրորդ անգամ` նոր ժամկետ ես սահմանում քեզ համար, դու արդեն ցույց ես տալիս, որ քաղաքական իմպոտենտ ես: Հիմնական շեշտադրումը սա պետք է լինի, իսկ նոր Սահմանադրությամբ` նկատի ունեմ բացարձակ ժողովրդավարության նախագծով` վարչապետի հարցը շատ հասարակ է` ժողովուրդն է ընտրում: Ընդ որում` ընտրում է երկու տարով, իրեն արդարացրեց երկու տարի հետո քննություն է հանձնում, նորից է ընտրվում, չարդրացրեց` թռնում է, բայց երեք անգամից ավել չի կարող պաշտոնավարել:

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ