«Երբ բախվում եմ պատին, անպայման հետ եմ շրջվում, որ հասկանամ` որտե՞ղ սխալվեցի».ՀՈՎԻԿ ԱՖՅԱՆ

«Իրավունքը» զրուցել է սցենարիստ, գրող, արձակագիր ՀՈՎԻԿ ԱՖՅԱՆԻ հետ:

 — Հաճախակի եք հանդիպումներ ունենում ընթերցողների հետ: Ըստ Ձեզ՝ այսօր կարդո՞ւմ են: Եթե ոչ, ապա գրքի նկատմամբ անտարբերության հիմնական պատճառը ո՞րն է

— Կարդում են: Չեմ կարող ասել, որ մեծամասնությունը կարդում է, բայց կարող եմ պնդել, որ մեծամասնությունը երբեք էլ չի կարդացել: Նույնիսկ Մեսրոպ Մաշտոցի հանճարեղ գյուտից հետո եղան հայեր, որ մեռան` առանց տառերը ճանաչելու: Մինչեւ հիմա էլ կան այդպիսի հայեր: Բայց ի՞նչ ենք կարդում ու արդյոք հասկանո՞ւմ ենք այն, ինչը կարդում ենք: Սա ինձ ավելի կարևոր հարց է թվում: Օրինակ՝ հիմնականում սոցիալական ցանցերում տեսնում եմ գրառումներ, որ 18 տարեկան գեղեցիկ մարդը կարդացել է Մարկեսի «100 տարվա մենությունը» ու չի հավանել` մեղմ ասած, նույնիսկ պիտակավորել է, թե բա «մի տեսակ իմ գիրքը չի»: Ես վստահ եմ, որ 18-ամյա ընթերցող- «100 տարվա մենություն» այս տեսակ հարաբերություններից գիրքը չէ հաստատ տուժողը: Ուղղակի ամեն գիրք իր ժամանակն ունի, կան իհարկե բացառիկ գրքեր, ինչպես օրինակ հեքիաթները, որոնք տարիք չեն ճանաչում, բայց այդ գրքերը քիչ են՝ ընթերցողների պես: Ու ես սա չեմ համարում անտարբերություն գրքի նկատմամբ: Պարզապես մարդիկ` ոչ միայն հայ մարդիկ, հաճախ չեն հասկանում, թե ինչի են գիրք կարդում, դա իրենց ինչ նյութական բան է տալու: Ու քանի որ չեն հասկանում, չեն կարդում:

— Ձեր «Ժողովրդի հայրերը» վեպում դուք հայրեր-որդիներ խնդիրը վերհանելով՝ նաեւ անդրադարձել եք առօրյա կյանքին եւ հերոսների միջոցով փորձում եք գտնել փակուղուց դուրս գալու ելքը: Ի վերջո, գտե՞լ եք:

— Ուղղակի այդպիսի բնավորություն ունեմ, երբ բախվում եմ պատին, անպայման հետ եմ շրջվում, որ հասկանամ՝ որտե՞ղ սխալվեցի: «Ժողովրդի հայրերի» դեպքում այդպես հասա այն օրը, երբ «Ծովինար խանում, էնոր քեռմեր ու աղջիկներ, գնացին պտտելու Կաթնով աղբյուր», սա հիշեցնեմ` նախքան Սանասարի ու Բաղդասարի ծնունդն էր: Իհարկե, վեպը մեր էպոսին այսօրվա դիրքերից նայելու հավակնություն չէ, այլ պարզապես հասկանալու փորձ` ինչո՞ւ Դավիթը հաղթեց Մըսրա Մելիքին, բայց Մելիքի հողն ավելի ընդարձակ է հիմա ու ծովափնյա, Դավթի որդիներն էլ` լեռներում կուչ եկած: Ինչո՞ւ ենք մենք ողջ մնալն արդեն հաղթանակ համարում, ինչո՞ւ ենք միշտ պաշտպանվում, ոչ թե գրոհում: Գուցե որովհետեւ հարձակվելու համար համապատասխան կոշիկներ չունե՞նք: «Ժողովրդի հայրերում» մի հերոս ունեմ, նստած կոշիկ է կարում, հետո այդ կոշիկները գողանում են, բայց կոշկակարը չի բողոքում, հակառակը` ուրախանում է, քանի որ իր նպատակն էր` փոխել ժողովրդի կոշիկները:

— Մեկը մյուսի վրա թքելով, անիծելով, հայհոյելով, անհանդուրժողականություն ու չարություն սերմանելով՝ արդյո՞ք կկարողանանք դուրս գալ այն ճգնաժամային իրավիճակից, որում մենք հայտնվել ենք:

— Մի մարդ մեռնելիս է լինում: Մահամերձ պառկած: Կոմայի մեջ: Ունենում է երկու ընկեր, երկուսն էլ գալիս են մոտն ու նստում մահճակալին: Մեկն ասում է. «Ա՛յ, դու ես մեղավոր, որ մեր ընկերը մեռնում է, որ քո հետ երեկ չէ առաջին օրը ձկնորսության չգար, էդ անտեր ավտովթարը չէր լինի»: Մյուսն էլ պատասխանում է՝ «Մեղավորը հենց դու ես, որ էսօր շուտ հասցնեիր էդ դեղը, գոնե կոմայի մեջ չէր ընկնի»: Հետո ընկերներն սկսում են վիճել, իրար հայհոյել, նույնիսկ քաշքշել:

Ու տեղի է ունենում երկու սարսափելի բան: Կոմայի մեջ գտնվողը մեռնում է, քանի որ իրեն ոչ մեկը չի օգնում, եւ երկրորդը, արդեն հանգուցյալի ընտանիքի անդամները վաճառում են իրենց տուն-տեղն ու գնում են Ամերիկա, կամ Ռուսաստան, գուցե՞ Եվրոպա, բայց ամբողջ կյանքում ապրում են գիտակցությամբ, որ իրենք ոչինչ չարեցին, չկարողացան: Հիմա մեր երկիրը կոմայի մեջ է: Ես չգիտեմ բուժումը, բայց ես վստահ եմ, մահամերձին փրկելն ավելի առաջնային է, քան նրա վրա կրակողին պատժելը, հատկապես երբ չգիտես, թե բազմաթիվ կրակոցներից ո՞ր մեկն է մահացուն եղել: Բայց մյուս կողմից, եթե վիրահատող բժշկի ձեռքերը դողում են` կապ չունի ինչից, նրան պետք է հեռացնել վիրահատարանից: Նա ինքը պիտի հեռանա` հանուն կյանքի:

— Նախկինում դասական գրականության հիման վրա բարձրաճաշակ ֆիլմեր էին նկարահանում: Մեր օրերում հայկական ֆիլմարտադրության մեջ Դուք տեսնո՞ւմ եք նման տենդենց:

— Կինոն, այն էլ բարձրաճաշակ կինոն, թանկ բան է, Հայաստանի դեպքում` գրեթե անհնարին թանկ: Սա պատճառներից մեկն է, հուսամ` ամենագլխավորը, թե ինչու է խզվել հայ գրականություն-կինո կապը: Բայց ուրիշ բան էլ կա: Մեր ռեժիսորները, քանի որ լավագույն դեպքում հինգ-տասը տարին մեկ են կինո նկարում, ուզում են ցնցել աշխարհը եւ վստահ են, որ հենց իրենց շուրջը ստեղծվող գրականությամբ հնարավոր չէ դա անել: Հենց այս պատճառով էլ չեն նայում գրականության կողմը, բայց սարսափելին այն է, որ այդպես էլ չեն կարողանում ցնցել աշխարհը, նույնիսկ կինո չեն կարողանում նկարել: Չնայած` վերջին ժամանակներում  շատ են փոքրիկ հոլովակները` այս կամ այն գրական գործերի տեքստերով նկարված: Սա հույս է տալիս, որ կինոն կվերադառնա մի օր իր հիմքին, որն ինչպես մոռացել են ռեժիսորները` գրականությունն է:

— Ներկա պահին ի՞նչ ստեղծագործական ծրագրեր ունեք:

— Գիրք եմ գրում: Էլի վեպ է: Այս անգամ` ծովի մասին:

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝