Եթե երաժիշտներս մի քիչ թուլանանք, մեր հարեվան պետությունները հայ մշակույթն էլ իրենցով կանեն. Գափոյան

Ժողովրդական արվեստի թանգարանում տեղի ունեցավ դուդուկահար ՆՈՐԱՅՐ ԳԱՓՈՅԱՆԻ «Գեն» ձայնասկավառակի շնորհանդեսը: Այն երաժշտի առաջին ձայնասկավառակն է, որտեղ ընդգրկված է 16-րդ դարից մինչեւ մեր օրերի հեղինակավոր ստեղծագործողների 10 հայկական փողային գործիքների աշուղական, ժողովրդական եւ հոգեւոր երաժշտություն: Ձայնասկավառակում տեղ է գտել նաեւ Նորայր Գափոյանի «Գեն» հեղինակային ստեղծագործությունը, որով էլ անվանվել է ձայնասկավառակը:

— Նորայր, ինչո՞ւ հենց «Գեն» անվանեցիք նախ` ձեր ստեղծագործությունը, ապա` դեբյուտային ձայնասկավառակը:

— Որպես դուդուկահար, որպես փողային գործիքներ նվագող երաժիշտ՝ ինձ համար կարեւոր է ներկայացնել երաժշտական գործիքը՝ հայկական ավանդական դպրոցի հիմքից  չշեղվելով, քանի որ մեր օրերում կարող ենք շատ հանդիպել տարբեր երաժշտություններում դուդուկի հնչյունները, լսել էքսպերիմենտալ դրսեւորումներով, ուր հնչում է դուդուկի ձայնը, բայց ընդհանրապես կապ չունի  դուդուկի կատարողական տեխնիկայի, հայկական դուդուկի ավանդույթի եւ գենետիկայի հետ: Ինձ համար որպես երիտասարդ դուդուկահար, կարեւոր է այն դպրոցը, որը մեր մեծ վարպետների շնորհիվ փոխանցվել է մեզ: Մենք էլ հավուր պատշաճի պետք է ներկայացնենք այն աշխարհին ու փոխանցենք մեր սերունդներին: Մի խոսքով՝ ժամանակի մի օղակ էլ փորձում եմ ես լինել իմ գործունեությունով, չգիտեմ՝ որքանով կստացվի, որքանով՝ ոչ, բայց ամեն դեպքում ամեն ինչ անում եմ դրա համար: Դուդուկի եւ առհասարակ իմ երաժիշտ դառնալու հետ էլ գենը շատ մեծ նշանակություն ունի, որովհետեւ թե՛ մորական եւ թե՛ հորական կողմից երաժիշտների ընտանիքում եմ ծնվել, եւ ամեն ինչ կապվում է գենի հետ: Եվ այդպես որոշեցի, որ հենց առաջին ձայնասկավառակիս անունը պիտի «Գեն» լինի:

— Բայց համաձայնեք, որ համացանցի դարում, կարծես թե, այդքան էլ ակտուալ չէ ձայնասկավառակ թողարկելը:

— Առհասարակ երաժիշտների գործունեությունը շատ աներեւույթ է, այսինքն՝ որպես երաժիշտ, բեմի վրա ինչ-որ բան ստեղծում ես, նվագում ես ու անցնում առաջ: Այդ պահին այն ինչ-որ էմոցիա կամ տպավորություն թողնում է հանդիսատեսի վրա, հուզում նրան եւ վերջ: Իսկ ձայնագրությունը միակ տարբերակն է, որ մնայուն է դարձնում այդ ամենը: Երաժշտի համար ձայնասկավառակ ունենալը միակ տարբերակն է, որ քո տաղանդը, քո արվեստը, մշակույթը, այն ամենը, ինչ դու ստեղծում ես, կարողանաս ներկայացնել: Այն դառնում է երաժշտի համար անձնագրի նման մի բան, որ ցանկացած դեպքում մարդ կարողանա լսել ձայնասկավառակը ու հասկանալ քո տաղանդի չափը, քո ճաշակը երաժշտության մեջ, նախասիրությունները: Երբ համագործակցում ես կամ մասնակցում ինչ-որ մի նախագծում, հաճախ անում ես այն, ինչ պահանջվում է նախագծի շրջանակներում, բայց այս դեպքում արդեն անում ես այն, ինչը քոնն է, ինչը կարեւոր է երաժշտի համար եւ ուզում ես անել: Դրա համար ցանկացա, որ ձայնասկավառակը ֆիզիկապես գոյություն ունենա, որպեսզի ես շոշափելի ունենամ իմ տարիների ձեռքբերումները: Շատ լավ գիտակցում եմ, որ այսօր մարդիկ երաժշտությունը լսում են առցանց հարթակներում, ու ձայնասկավառակի կարիքը չկա: Բայց մի կարեւոր տենդենց էլ հաշվի առնենք, որ վերադառնում են վինիլները, ու կարծում եմ՝ անհրաժեշտ է ձայնասկավառակ ունենալը:

— Ի դեպ, ժամանակ առ ժամանակ մեր ոչ բարյացակամ հարեւանները փորձում են մեզնից խլել այս կամ այն հայկական երաժշտական գործիքը՝ ներկայացնելով իբրեւ իրենց ազգայինը, էլ չեմ ասում այս կամ այն երաժշտության մասին: Որքանո՞վ է հաջողվում այս առումով չլքել մեր «խրամատները»:

— Եթե մենք՝ երաժիշտներս, մի քիչ թուլանանք, մեր հարեւան պետությունները հայ մշակույթն էլ իրենցով կանեն: Օրինակ` թառը, քամանչան, քանոնը, ուդն այսօր դարձել է վիճելի, չենք կարողանում հաստատենք կամ ապացուցենք, որ հայկական է: Իսկ դուդուկի դեպքում թեպետ այդպես չէ, բայց չի նշանակում, որ պետք է  թուլանալ, որովհետեւ ցանկացած պարագայում եթե դադարենք աշխատել այդ ուղղությամբ, վստահեցնում եմ՝ կարճ ժամանակ հետո շատ միջազգային հարթակներում հենց նույն դուդուկն էլ կներկայացվի որպես ոչ հայկական գործիք: Դրա համար ուղղակի իրավունք չունենք թուլացնելու այդ ակտիվությունը, շարժը: Ես ուրախ եմ, որ նախ մեզնից ավագները, հիմա էլ մեր սերունդը եւ եկող սերունդը փողային գործիքներն ակտիվ ներկայացրել են տարբեր հարթակներում: Մենք էլ մեր «սահմաններն» ենք անառիկ պահել եւ հիմա էլ շարունակում ենք այդպես: Բացի այն, որ մեր այդ անառիկությունը ողջունելի է, նաեւ շատ անհրաժեշտ է: Կոնսերվատորիայում, փառք Աստծո, շատ ուսանողներ ունենք հենց դուդուկի բաժնում եւ ազգային գործիք նվագողների համար շատ կարեւոր է 21-րդ դարում սովորել եւ գիտելիքներ ստանալ, քանի, որ հին դարերը չեն, որ միայն գործիքն ունենաս, մի փոքր տիրապետես ու վերջ: Մեր մշակույթը գրագետ ներկայացնելու եւ լուրջ երաժիշտ դառնալու համար լուրջ կրթությունն անհրաժեշտ է:

— Անդրադառնանք նաեւ Ձեր առաջիկա ծրագրերին: Ի՞նչ նորություններ են սպասվում Ձեր ունկնդիրներին:

— Նախ ասեմ, որ տարբեր նախագծերում եմ նվագակցում ՝ «Գյուրջիեւ» անսամբլ, Armenian Navy Band, «Կարեն Սեւակ բենդ» «Կամի բենդ»: Նոր համագործակցությունների փուլ է սկսվում աշխարհահռչակ երաժիշտ ուդահար դաֆրի Յուսեֆի հետ, ով ծնունդով Թունիսից է: Աշխարհում շատ հայտնի ուդահար է, լուրջ երաժիշտ: Անցյալ տարի առիթ եղավ եւ միասին նվագեցինք Հայաստանում, ինչը հենց սկիզբ դրեց մեր համագործակցությանը: Այս տարի արդեն մի քանի շրջագայություններ ունենք նրա նվագախմբի հետ: Մեր հայազգի տաղանդավոր երաժիշտ Եսայի Կարապետյանի հետ, ով նոր է սկսել իր կարիերան եւ արդեն շատ հաջողությունների է հասել, ունենք համատեղ ծրագրեր ջազային ձեւաչափում: Իսկ ապրիլի 21-ին Լոնդոնում համատեղ առաջին համերգն է լինելու, որից հետո հանդես կգանք Փարիզում, Գերմանիայում եւ այլն: Միանշանակ, նաև «Գեն» ձայնասկավառակի կենդանի տարբերակով համերգներ տեղի կունենան Հայաստանում, կարծում եմ՝ փոքր համերգասրահներում: Կընտրեմ այնպիսի վայր, որտեղ երաժշտությանը համահունչ կլինի եւ հետաքրքիր կլինի լսելը:

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝