Հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորման հարցն Արեւմուտքին ընդհանրապես չի հետաքրքրում. Բաղդասարյան

«Իրավունքի» հետ զրույցում քաղաքագետ ԱՐՄԵՆ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԸ նշել է, որ Արեւմուտքին ձեռնտու կլիներ, որ Արցախում ընդհանրապես հայեր չլինեին:

— Օրակարգային է մնում Արցախի շուրջ ստեղծված իրավիճակը: Ձեր գնահատմամբ՝ ի՞նչ է առաջիկայում սպասվում արցախահայությանը, ի՞նչ ակնկալել:

— Ցավոք, Հայաստանի իշխանությունները հստակ պատասխան չեն տվել ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի պատկերացումներին, հայտարությանը, որով նա զուգահեռներ անցկացրեց Կոսովոյի սերբերի հետ եւ, այսպես կոչված, նրանց սերբական համայնքների միության օրինակը բերեց, ինչը բացարձակապես անընդունելի է: Հայաստանից պաշտոնական արձագանք չկա, ինչը ենթադրում է, որ Հայաստանի իշխանություններին գուցե նույնիսկ դա է ձեռնտու թվում: Ադրբեջանին ոչ թե Արցախի հայերի ինտեգրումն է պետք, այլ Արցախի հայաթափումը, եւ նրանք այդ «ինտեգրումը» փորձելու են, որպես գործիք օգտագործել Արցախը վերջնականապես հայաթափելու համար եւ պատրանքներ ունենալ պետք չէ: Եթե Արցախի եւ Բաքվի երկխոսության օրակարգը դա է լինելու, ապա որեւէ արդյունք չի ունենալու եւ ուժեղացնելու է Ադրբեջանի հաղթանակները: Ինչ վերաբերում է Բերձորի միջանցքին, ապա կարծում եմ, որ Հայաստանը պետք է փորձի միջազգային ճնշումներն ուժեղացնել, փորձել այդ ճանապարհով հասնել հարցի լուծման: Բայց չեմ կարծում, որ խնդիրը հնարավոր է լինելու առանձին լուծել, դա ընդհանուր համատեքստում պիտի լուծվի, որովհետեւ՝ հատվածական բանակցությունները հազիվ թե արդյունք տան: Իսկ արդյունքի պարագայում այն ժամանակավոր լուծում կլինի, որովհետեւ շրջափակումը մարդասիրական լուրջ խնդիրներ է առաջացրել Արցախում, բայց դա ընդամենը հետեւանքն է, պատճառները քաղաքական են, հետեւաբար քաղաքական լուծումներ պետք է լինեն:

— Ալիեւի սադրիչ հայտարարությունները օր օրի խորանում են, պահանջում է Արցախը ճանաչել Ադրբեջանի կազմում, մի՞թե ՀՀ իշխանությունները կամ միջազգային կառույցները որեւէ լծակ չունեն: Այս պարագայում նրանց ֆունկցիան ո՞րը պետք է լինի:

— Ոչ թե չեն կարողանում լծակներ կիրառել, այլ կարծում եմ՝ այդպիսի ցանկություն չունեն: Ռուսաստանը այդպիսի ցանկություն չունի, որովհետեւ ՌԴ-ին խնդրի վերջնական կարգավորում պետք չէ, այլ պետք է վերահսկելի լարվածություն, որովհետեւ՝ չլուծված հակամարտությունը հնարավորություն է տալիս պահպանել ոչ միայն իր ռազմական ներկայությունն Արցախում, այլեւ ազդեցության լծակներ պահպանել Ադրբեջանի եւ Հայաստանի վրա: Հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորման հարցն Արեւմուտքին ընդհանրապես չի հետաքրքրում, հատկապես Արցախի կարգավիճակի հստակեցումը, որովհետեւ Արեւմուտքը մեր տարածաշրջանում ունի թիվ մեկ նպատակ՝ Ռուսաստանին դուրս մղել մեր տարածաշրջանից, թե ինչ ձեւերով իրենք կհասնեն դրան, առանձնապես նրանց չի մտահոգում: Նրանց պատկերացմամբ՝ Արցախում հայ բնակչություն նշանակում է Արցախում ռուսական զորք, չկա հայ բնակչություն, չկա ռուսական զորք, դրա համար Արեւմուտքին ձեռնտու կլիներ, որ Արցախում ընհանրապես հայեր չլինեին: Իսկ տարածաշրջանում տեւական խաղաղությունը նրանք պատկերացնում են այսպես. Հայաստանի, Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի միջեւ հարաբերությունների կարգավորմամբ, որի հետեւանքով Ռուսաստանի ներկայությունն այստեղ՝ Հայաստանում դառնում է անիմաստ, նրանք այդպես են տեսնում: Հետեւաբար Արեւմուտքի համար այս խնդրի կարգավորումն այնպես, ինչպես մենք ենք պատկերացնում, նրանց ծրագրերում չկա: Նրանց ծրագրերում կա Արցախի հարցը վերջնականապես փակել, թեկուզ վերջնական հայաթափման գնով, որից հետո փորձել «խաղաղության պայնագիր», երկարաժամկետ խաղաղություն հաստատել՝ հեռանկարում ունենալով Ռուսաստանի դուրս մղումը:

— Դուք նշեցիք, որ ծրագրերում կա ռուսական ազդեցությունից տարածաշրջանը ազատելը եւ տպավորություն է, որ Հայաստանի իշխանություններն այս ամենին ընդառաջ են գնում, այս ապառուսականացումը Հայաստանի համար ի՞նչ վտանգներով է հղի, նոր գործընկերների փնտրտուքի ճանապարհին հնարավո՞ր է Արցախն ընդհանրապես կորցնենք:

— Դա շատ վտանգավոր է, ինչո՞ւ, որովհետեւ քննարկել՝ լավ է, թե՝ վատ, անիմաստ է, իմ պատկերացմամբ՝  հնարավոր չի լինելու իրականացնել, այսինքն՝ Հայաստանը չի կարողանալու Ռուսաստանին դուրս մղել մեր տարածաշրջանից: Այնպես չէ, որ Հայաստանը ՀԱՊԿ-ից դուրս կգա ու դրանով բոլոր հարցերը կլուծվեն: Ռուսաստանը Հայաստանին ճնշելու բազմաթիվ լծակներ ունի, ե՛ւ տնտեսական ե՛ւ առաջին հերթին ռազմական, ինչը մեզ համար շատ վտանգավոր է լինելու, հատկապես, երբ այդ ժամանակը չունենք մեր առջեւ, օրինակ՝ տեսանելի, երաշխավորված կայունության հինգ կամ տասը տարի: Հետեւաբար, անվտանգային համակարգ փոխելը կարող է շատ ցավոտ լինել՝ ոչ միայն Արցախի, այլեւ՝ Հայաստանի համար:

— Պարոն Բաղդասարյան, պատերազմի հավանականությունն այս պահին որքանո՞վ է մեծ:

— Պատերազմի վտանգ ոչ միայն կա, այլեւ՝ բավականին մեծ է հավանականությունը: Մենք հիմա խաղաղության փուլում չենք, փաստացի պատերազմական իրավիճակի մեջ ենք: 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը ընդամենը հրադադար էր, որը անընդհատ խախտվում է: Քանի դեռ չկա խաղաղություն, պատերազմական վիճակում ենք: Պետք է ուշադրություն դարձնենք, օրինակ՝ Գերմանիայի կանցլեր Շոլցի այն հայտարարությունը, թե ստատուս քվոյի պահպանումն անընդունելի է, այսինքն՝ այս իրավիճակը, երբ ընդամենը հրադադարի փաստաթուղթ կա եւ բանակցությունները ձգձգվում են, իրենց համար անընդունելի են: Ինչո՞ւ, որովհետեւ Արեւմուտքը շտապում է, քանի դեռ Ռուսաստանը Ուկրաինայի հետ կապված շատ ծանր վիճակում է: Արեւմուտքին պետք է կա՛մ Ռուսաստանին ներքաշել երկրորդ ճակատով պատերազմի մեջ, կա՛մ խաղաղության բանակցությունները հասցնել մի կետի, որից հետո Ռուսաստանը մեխանիկորեն դուրս կգա մեր տարածաշրջանից: Եվ քանի որ ստատուս քվոյի պահպանումն Արեւմուտքի համար անընդունելի է, իսկ Ադրբեջանը փորձում է առավելագույնը ստանալ, բնականաբար, պատերազմի հավանականությունը մեծ է լինելու: Ինչքան Հայաստանը փորձի մանեւրել Արեւմուտքի ու Ռուսաստանի միջեւ, ժամանակ ձգել, այնքան այդ հավանականությունը մեծանալու է, որովհետեւ՝ էլի եմ ասում՝ մենք այդ ժամանակը չունենք: Մեր ունեցած 2,5 տարին չենք կարողացել օգտագործել նոր պատերազմին պատրաստվելու համար, շարունակում է շատ խոցելի մնալ անվտանգային համակարգը, թշնամին, իհարկե, փորձելու է օգտվել դրանից:

Ս. ԱՍԱՏՐՅԱՆ