Փաշինյանը երկու տարվա ընթացքում վերախմբագրեց 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի համաձայնագիրը` հօգուտ Ադրբեջանի. Բոզոյան

Բերձորի միջանցքը շուրջ երկու ամիս է՝ փակ է, շուրջ 120 հազար մարդ կանգնած է հումանիտար աղետի առաջ, խանութներում կա պարենի խնդիր, Արցախում անջատված է գազամատակարարումը, իրավիճակը այնպիսին է, ինչպես 90-ականներին, կարելի է բնութագրել էլ ավելի վատ: «Իրավունքի» հետ զրույցում քաղաքագետ ԵՐՎԱՆԴ ԲՈԶՈՅԱՆՆ անդրադառնալով շրջափակմանը՝ նշել է՝  Նիկոլ Փաշինյանն արդեն իսկ ընդունել է, որ Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանի կազմում պետք է լինի:

— Տեղի ունեցած ուժգին երկրաշարժից հետո` Նիկոլ Փաշինյանը ցավակցեց Թուրքիայի նախագահին: Ինչպե՞ս կգնահատեք սա՝ դիվանագիտությո՞ւն, թե՞ հաճոյանալու քայլ էր:

— Կարծում եմ՝ երկրաշարժը համախմբում է ամբողջ մարդկությանը, այդ իմաստով ցավակցելը մարդկային երեւույթ է, բայց երբ դու ցավակցում ես Էրդողանին, բայց չես ցավակցում Իրանում տեղի ունեցած երկրաշարժի կապակցությամբ այդ երկրի ղեկավարին, արդեն ցույց է տալիս, որ Փաշինյանի ցավակցությունը ոչ այնքան հումանիստական բնույթ ունի, այլ ընդգծված քաղաքական, որտեղ ինքը փորձում է իր հավատարմությունը ցույց տալ Էրդողանին: Արցախը այսպիսի ծանր վիճակի մեջ է, ու փաստացի կարելի է ասել, որ Փաշինյանի իշխանության կողմից գրեթե ոչ մի քայլ չի արվում իրավիճակը շտկելու համար: Բոլորս էլ գիտենք, որ 30 տարվա ընթացքում 20-25 տարի Արցախը անվտանգ վիճակի մեջ է եղել, միայն իր կառավարման ժամանակ Արցախը հայտնվեց ծանր վիճակում, բոլորս էլ հասկանում ենք, որ թիվ մեկ մեղավորը ինքն է, եւ այս պայմաններում նրա ցավակցությունն ու նմանատիպ քայլերը այլ կերպ են ընկալվում: Եթե երկրի ղեկավարը նորմալ մարդ լիներ, պետք է ցավակցեր ե՛ւ Էրդողանին, եւ Ռայիսիին, ե՛ւ Ասադին: Եթե Արցախը այդպիսի վիճակի մեջ չլիներ, եթե երկրի ղեկավարը նորմալ մարդ լիներ, ոչ ոք չէր ասի՝ ինչո՞ւ ցավակցեցիր Էրդողանին: Երկրաշարժի հետ կապված ողբերգությունը այլ խնդիր է, մենք 88-ին երկրաշարժ ենք տեսել, մեզ էլ են ցավակցել ու օգնություն ցուցաբերել՝ նաեւ այն երկրներից, որոնց մեզ թշնամի ենք համարում: Մեր հասարակությունը պետք է թացը չորից տարբերի եւ պետք է գնահատի, ոչ թե ինչո՞ւ Փաշինյանը ցավակցեց Էրդողանին, այլ պետք է քաղաքական պատկերացում ունենանա ու հիշի, որ ինքը չի ցավակցել Իրանի նախագահին:

— Բերձորի միջանցքը շուրջ երկու ամիս է՝ փակ է, ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկեր ՀՀ  իշխանությունը, կարո՞ղ էին այս կամ այն կերպ  շտկել իրավիճակը:

— Հայաստանի իշխանության քաղաքականության պատճառով ենք հայտնվել այսպիսի իրավիճակում: Լաչինի միջանցքի հետ կապված համաձայնագիրը կնքվեց 2020 թ.-ին, ընդամենը երկու տարի անց Ադրբեջանը որոշեց շրջափակել միջանցքը: Որպեսզի հասկանանք, թե ինչ անենք, որ Լաչինի միջանցքը բացվի, պետք է ախտորոշենք, թե ինչո՞ւ Ադրբեջանը գնաց այդպիսի քայլի: Իրականում դրա պատճառն այն է, որ Փաշինյանը 2022թ.-ին՝ մի քանի ամիս առաջ, Պրահայում քառակողմյա հանդիպման ժամանակ ընդունեց այն դրույթը, որ Լեռնային Ղարաբաղը պետք է լինի Ադրբեջանի կազմում: Մինչ այդ միջազգային հանրության տեսանկյունից Արցախի խնդիրը անորոշ էր, 2020թ.-ի նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրի համաձայն, Ղարաբաղի կարգավիճակը պետք է քննարկվեր հետագայում, այդպիսի որոշում էր կայացված: Փաշինյանը երկու տարվա ընթացքում վերախմբագրեց այդ համաձայնագիրը՝ հօգուտ Ադրբեջանի, որի արդյունքում Պրահայում ընդունվեց այն դրույթը, որ Լեռնային Ղարաբաղը պետք է լինի Ադրբեջանի կազմում: Մինչ այդ, բոլոր բանակցությունների ժամանակ Լեռնային Ղարաբաղը եւ Լաչինի միջանցքը պետք է ունենային նույն կարգավիճակը, այսինքն` փաստացի, առաջին անգամ Փաշինյանն ընդունեց, որ Լաչինի միջանցքն ու Լեռնային Ղարաբաղը պետք է լինեն Ադրբեջանի կազմում: Բոլորը զարմացած են, այդ թվում` ռուսները, որովհետեւ  ռուսների համար մինչեւ 2022թ.-ը կարեւոր էր, որ Լաչինի միջանցքն ու Արցախը ունենային անորոշ կարգավիճակ, հետագայում ռուսները ստանային իրավունք վերահսկելու այս ճանապարհը: Ադրբեջանն էլ ասում է, որ եթե Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանի մաս է, ուրեմն՝ Լեռնային Ղարաբաղի բոլոր հանքերը Ադրբեջանին են պատկանում, տրամաբանական է, որ պետք է շրջափակեն Լաչինի միջանցքն ու հանքերը վերադարձնեն իրական տիրոջը: Հայ հասարակությունը չի հասկանում այդ բաները, Հայաստանի քաղաքական վերնախավը չի պատկերացնում՝ ինչ է կատարել Փաշինյանը, փորձում են տեխնիկական լուծումներ փնտրել Լաչինի միջանցքի բացման հարցում: Բայց չկա տեխնիկական լուծում, լուծումը բացառապես քաղաքական է՝ մինչեւ Հայաստանը չփոխի իր դիրքորոշումը այդ հարցում: Իսկ Փաշինյանը չի փոխելու, որովհետեւ ինքը եկել է այդ դիրքորոշման իր շահերից ելնելով, Լաչինի միջանցքը փակ է մնալու այնքան ժամանակ՝ մինչեւ հայերն այնտեղից հեռանան:

— Այսինքն՝ չի՞ կանխատեսվում, որ Բերձորի միջանցքը բանակցային ճանապարհով կբացվի:

— Կանխատեսվում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի հայերը պետք է հեռանան այնտեղից, այսպիսի խնդիր է Ադրբեջանը դրել առաջիկայում ու նման խնդիր դրել է Փաշինյանն` իր քաղաքականության արդյունքում: Փաշինյանն այսօր ձեւական փորձում է բոլոր միջազգային ատյաններում իբրեւ պայքարել Լաչինի միջանցքի բացման համար, մեղավոր է գտնում ու բարդում ռուսների վրա, որպեսզի վաղը Արցախի կոտրման մեղքը բարդի ռուսների վրա: Բոլորը մեղավոր են՝ բացի իրենից: Ադրբեջանն է խանգարում, ռուսները չեն պաշտպանում, նախկիններն են մեղավոր թալանի համար, ինքը այդ քաղաքականությունը տանելու է մինչեւ վերջ:

— Հասարակությունը հիասթափվա՞ծ է, թե՞ զենքերը վայր է դնում:

— Ցանկացած հասարակության կազմակերպում է քաղաքական վերնախավը, ես կարող եմ փաստել, որ այսօր հայաստանյան քաղաքական վերնախավ գոյություն չունի: Կան, իհարկե, աղմուկ հանող քաղաքական գործիչներ, բայց նրանք քաղաքական վերնախավ չեն: Եթե երկիրը գլորվում է դեպի անդունդ, եթե Լեռնային Ղարաբաղը գնում է դեպի ցեղասպանության, որից հետո լինելու է Հայաստանի կործանումը եւ քաղաքական վերնախավը հանգիստ է իրեն պահում, ուրեմն՝ դա վերնախավ չէ, մարդկանց մի հավաքածու են, ովքեր ձեւ են անում, թե գործ են անում:

— Ինչո՞ւ իշխանությունը չի համագործակցում ընդդիմության հետ եւ  ինչո՞ւ են կրկին սկսել քաղաքական հետապնդումները:

— Ես խիստ վերապահումով եմ ընդունում ընդդիմություն ասվածը, որովհետեւ ընդդիմությունը ընդդիմություն է այն ժամանակ, երբ կարողանում է հակազդել իշխանությանը: Բացի այդ, Փաշինյանի քայլերն այդ ուղղությամբ միտված են մեկ նպատակի, քանի որ ինքը հասկանում է, որ երկիրը տանում է ծանր վիճակի, որպեսզի ժողովրդի զայրույթը գոնե ինչ որ մասով թուլացնի, փորձում է հասարակության մեջ ձևակերպել, որ՝ հա, ինքը մեղավոր է, բայց նախկին իշխանություններն էլ են մեղավոր եւ, որպես օրինակ, բերում են, ասենք, Սեյրան Օհանյանի գործը:

Ս. ԱՍԱՏՐՅԱՆ