«Աղջկաս գրած՝ «պապիկ ջան, ծնունդդ շնորհավորը» իրեն ավելի էր ուրախացնում, քան շքեղ նվերները».ԴԱՎԻԹ ԽԱՉՎԱՆՔՅԱՆ

 Հունվարի 23-ին ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ, ռեժիսոր, դերասան ԿԱՐՊ ԽԱՉՎԱՆՔՅԱՆԸ կդառնար 100 տարեկան: Թե ինչպիսին էր սիրված արտիստը բեմից այն կողմ՝ ընտանիքում, «Իրավունքը» բացառիկ մանրամասներ է պարզել նրա որդու՝ ԴԱՎԻԹ ԽԱՉՎԱՆՔՅԱՆԻ հետ ունեցած զրույցից:

— Պարոն Խաչվանքյան, Ձեր հայրը սիրո՞ւմ էր նշել իր ծննդյան օրը:

— Սիրում էր միայն մոտիկ մարդկանց հետ իր ծննդյան օրը նշել: Երիտասարդ տարիներին ռեստորանում էր նշում, բայց հետո, երբ առողջական խնդիրներ ունեցավ, տանն էր նշում:

— Իսկ նվերներ ստանա՞լ…

— Սիրում էր նվերի փաստը, ոչ թե թանկարժեքությունը: Հիշում եմ, երբ  աղջիկս նոր էր գրել-կարդալ սովորել, նրա գրած՝ «Պապիկ ջան, ծնունդդ շնորհավորը» իրեն ավելի էր ուրախացնում, քան շքեղ նվերները:

— Պապիկ-թոռնիկ հարաբերություններն ինչպիսի՞ն էին:

— Աղջկաս անունը Ելենա է, բայց հայրս նրար «կուկլա ջան» էր ասում: Շատ էր սիրում: Թոռնիկն իր վերջին տարիների գլխավոր ուրախությունն էր:

— Բեմում հումորով, կենսախինդ էր, իսկ բեմից դուրս՝ ընտանիքում հումորո՞վ էր:

— Նա կյանքում տարբերվում էր իր բեմական կերպարից: Կատակի ժամանակ կատակում էր, իսկ լուրջ հարցերին լուրջ էր վերաբերվում: Շատ բարի մարդ էր: Սակայն դրա հետ մեկտեղ՝ շատ պահանջկոտ էր: Պետք է անպայման դասերս սովորած լինեի: Բայց ավելորդ խստություն չուներ: Նրա խստության մեջ էլ բարություն կար:

— Ի՞նչը կարող էր նրան բարկացնել:

— Բարկանալ ասելով՝  չի նշանակում, որ անպայման նա պետք է բղավեր: Ուղղակի, ժամանակի տարբեր երեւույթներ իրեն դուր չէին գալիս: Եվ նա դա էր քննադատում, բայց էմոցիոնալ չէր արտահայտվում:

— Ի՞նչն էր քննադատում:

— Խորհրդային ժամանակների եւ արդեն անկախ Հայաստանի արատավոր այն երեւույթները, որոնք արժանի էին քննադատության:

«ԾՆՈՂՆԵՐՍ, ՉՆԱՅԱԾ ԱՄՈՒՍՆԱԼՈՒԾՎԵԼՈՒՆ, ՄՆԱՑԻՆ ԼԱՎ ԸՆԿԵՐՆԵՐ ԵՎ ԻՐԱՐ ՀԱՐԱԶԱՏ ՄԱՐԴԻԿ»

— 1990-ական թվականների դժվարությունները՝ կտրոնով հերթերը,  մութ եւ ցուրտ տարիներն ինչպե՞ս էր հաղթահարում:

— Ցրտին խոհանոցում ֆուչիկա էինք վառում եւ բոլորս միասին այնտեղ տաքանում էինք: Հետո քնում սառը ննջարանում: Բայց նա դրանից չէր դժգոհում: Շատ ծանր տարիներ էին: Հիշում եմ՝ կտրոնով հաց էին վաճառում, եւ սարսափելի հերթեր էին լինում: Իրեն ժողովուրդը հենց տեսնում էր, անմիջապես հերթը զիջում էր: Ասում էին՝ Կարպին հացը տվեք, թող գնա: Ինքը կուզենար հերթ կանգներ, բայց ժողովուրդն իրեն այնքան էր սիրում, որ չէր թողնում հերթ կանգնի: Նավթի հերթեր էլ էին լինում: Եվ երբ աշխատավայրում զբաղվածության պատճառով չէի կարողանում գնալ նավթ գնելու, հայրս էր գնում: Իրեն անմիջապես հերթը զիջում էին ու հետո նավթի տարան ձեռքից վերցնում (որ ծանր-ծանր չգնա), ուղեկցում էին տուն: Շուկայի կողքով, որ անցնում էր (նրան ծանրություն վերցնել չէր կարելի), մեկ էլ կգար՝ մի մեծ ձմերուկ ձեռքին: Ասում էի՝ ինչո՞ւ ես բերել: Ասում էր՝ ի՞նչ անեի, մարդը նվիրեց:

— Իր երկրպագուների մեջ, բնականաբար, եղել են նաեւ պաշտոնյաներ: Նա երբեւէ որեւէ խնդրանքով դիմե՞լ է նրանց:

— Ոչ, նա երբեք չէր օգտվում այդ հանգամանքից: Չէր սիրում խնդրանքով որեւէ մեկին դիմել: Կարեն Դեմիրճյանի հետ նա շատ ջերմ հարաբերություններ ուներ, բայց երբեք չէր օգտվում դրանից: Հիշում եմ՝ խորհրդային տարիներին կոստյում դժվարությամբ կարող էիր գնել: Մայրս բավականին երկար նրան համոզում էր, որ գնայինք Աբովյան փողոցում գտնվող Մանկական հանրախանութ եւ դիմեինք տնօրենին, որը մեր հարեւանն էր՝ ինձ համար կոստյում գնելու հնարավորություն ունենալու համար:

— Կպատմե՞ք Ձեր մայրիկից:

— Մայրիկիս ընտանիքը 1946 թվականին Բուլղարիայից հայրենադարձել էր Հայաստան: Մայրս ֆրանսերենի մասնագետ էր: Սկսել էր դպրոցում դասավանդելուց, այնուհետեւ աշխատում էր Վ. Բրյուսովի անվան պետական ինստիտուտում, հետո Երեւանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայում՝ որպես ֆրանսերեն լեզվի դասախոս: Ծնողներս, չնայած ամուսնալուծվելուն, մնացին լավ ընկերներ եւ իրար հարազատ մարդիկ: Բոլոր մեր ծնունդներն ու նորտարիները միասին էինք նշում:

— Մութ եւ ցուրտ տարիներին շատերը մեկնեցին հայրենիքից: Ձեր հայրիկը երբեւէ ցանկացե՞լ է բնակություն հաստատել օտար երկրում:

— Նա չէր պատերացնում իր կյանքը Հայաստանից դուրս: Իրեն հատուկ հրավերներ եղել են Միացյալ Նահանգներ մեկնելու, բայց նա միայն հյուրախաղերով  է գնացել, այն էլ՝ թատերախմբի հորդորներին հետեւելով: Նույնիսկ մեկ ամսով Հայաստանից գնալն իր համար խնդիր էր:

— Արվեստում մոտեցումներն ինչպիսի՞ն էին: Խի՞ստ էին:

— Այո, նույնիսկ մեր լավ ծանոթի երեխան ավարտել էր Թատերականը, եւ հորս առաջարկեցին, որ վերցնի աշխատանքի: Բայց նա ասաց՝ չեմ վերցնի, անշնորհքի մեկն է: Աշխատանքի հարցերում շատ պահանջկոտ էր: Բայց երբ տեսնում էր ընդունակ, խոստումնալից երիտասարդի, որքան կարող էր, օգնում էր, առաջ էր տանում, բեմ էր բարձրացնում:

«ՏԵՍՆԵԼՈՎ ԱՅՆ ԱՄԵՆԸ, ԻՆՉ ԿԱՏԱՐՎՈՒՄ Է, ՎԱՂՈՒՑ ՀԱՍԿԱՑԵԼ ԵՄ՝ ՀԱՅՐՍ ՃԻՇՏ ԷՐ»

— Թատերական աշխարհից ո՞ւմ հետ էր մտերիմ:

— Հայրիկիս երկու մտերիմ ընկերները՝ Դավիթ Երզնկյանն ու Գեղամ Ոսկյանը, երիտասարդ տարիքում մահացան: Մտերիմ էր նաեւ Ժիրայր Անանյանի, Երվանդ Ղազանչյանի, Սվետլանա Գիգորյանի, Մայիս Կարագյոզյանի հետ: Ցավոք, իրենք էլ են մահացել: Հորս մահից հետո Սվետլանա Գրիգորյանը զանգում էր եւ ինձ հետ ժամերով զրուցում:

— Նրա մահից հետո Հակոբ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի պետական թատրոնի հետ կապը մնացե՞լ է:

— Ցավոք, ես այդքան էլ թատերասեր չեմ, բայց երբեմն հաճախում էի: Երվանդ Ղազանչյանի մահվանից հետո չեմ եղել թատրոնում:

— Ասում եք՝ թատերասեր չեք, մասնագիտությամբ էլ կենսաբան եք: Նա ինչպե՞ս ընդունեց Ձեր մասնագիտության ընտրությունը:

— Չեմ հիշում, որ տարիքում ընդունվեցի երաժշտական դպրոց: Սակայն ծնողներս շուտ հասկացան, որ ինձնից երաժիշտ դուրս չի գա: Հայրս շատ լավ ընդունակություններ ուներ, իսկ ես՝ ոչ: Որոշեցին ինձ չտանջել: Անպայման չէ, որ դերասանի որդին դառնա դերասան, իսկ բժշկինը՝ բժիշկ: Ես դարձա կենսաբան եւ մինչ օրս աշխատում եմ իմ մասնագիտությամբ՝ Ֆիզիկայի կիրառական պրոբլեմների ինստիտուտում:

— Երբ ընդունվեցիք աշխատանքի, բնականաբար, կոլեկտիվում շշուկներ եղած կլինեն, որ իրենց մոտ աշխատանքի է ընդունվել Կարպ Խաչվանքյանի որդին…

— Երբ նոր էի ընդունվել աշխատանքի, շատերին թվում էր՝ շատ ուրախ մարդ եմ, բոլորին կզվարճացնեմ: Հետո հասկացան, որ սխալվել են՝ իրականում այդպիսին չեմ:

— Խորհրդային կարգերի փլուզումից հետո՝ անկախության տարիներին կատարվող իրադարձություններին ինչպե՞ս էր արձագանքում Ձեր հայրը:

— Իրեն շատ երեւույթներ դուր չէին գալիս, որ կատարվում էին երկրում 1990-ական թվականների սկզբին: Թեեւ բոլորից լավ գիտեր Խորհրդային Միության թերությունները, բայց չէր գտնում, որ սա ավելի դրական համակարգ է: Եվ ասում էր՝ այսպես ավելի վատ է: Հիշում եմ՝ նրա հետ վիճում էի անկախության, ազատության թեմայով: Հայրս ասում էր՝ անկախությունն ու ազատությունը, բնականաբար, լավ է, բայց այն, ինչ կատարվում է, բացարձակ դրական չէ:

— Չե՞ք կարծում, որ կյանքը ցուց տվեց, որ  Ձեր հայրը ճիշտ էր:

— Այո, ապրելով եւ տեսնելով այն ամենը, ինչ կատարվում է, վաղուց հասկացել եմ, որ նա ճիշտ էր: Հայրս ավելի խորն էր այդ հարցերին վերաբերվում, քան մեր ոգեւորված մեծամասնությունը, որի մեջ նաեւ ես էի: Մենք այդ ամենն ընդունում էինք ծափահարություններով՝ չհասկանալով, թե ուր ենք գնում, եւ ինչ է սպասվում մեզ:

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝