Գլխավոր խնդիրն այս պահին ձեւակերպումն է՝ թե ի՞նչ է ուզում Արցախը. Տիգրան Աբրահամյան

«Իրավունքը» զրուցել է ՀՀ ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար, պատգամավոր ՏԻԳՐԱՆ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԻ հետ։

- Գրեթե մեկ ամիս է, ինչ Արցախը գտնվում է շրջափակման մեջ: Ձեր գնահատմամբ՝ այլեւս ապաշրջափակման ոչ ռազմական ճանապարհ կա՞:

- Մեծ առումով դիվանագիտական, քաղաքական ջանքերը չեն սպառվել, ուղղակի խնդիրն այն է, որ Հայաստանում պատասխանատվություն է ստանձնել մի իշխանություն, մի քաղաքական ուժ, որը նույնիսկ մեծ կամքի եւ ցանկության դեպքում, ինչն այս պարագայում բացակայում է, որեւէ լուրջ խնդիր չի կարող լուծել։ Երբ մենք Արցախի շրջափակման հարցը քննարկում ենք բուն Արցախի հետ կապված գործընթացներում, ապա պետք է նկատել, որ այն հարցերի օրակարգում շատ ավելի ընդգրկուն է եւ շատ ավելի լայն։ Խնդիրը միայն Արցախի շրջափակումով չի ավարտվում կամ սկսում, եւ Ադրբեջանի նպատակը ոչ թե ուղղակի ճանապարհը շրջափակելն է, այլ շրջափակման միջոցով իր առաջնային օրակարգի սպառումն է։ Այս տեսանկյունից Հայաստանի այս իշխանությունը որեւէ ձեւով ի զորու չէ ինչպես Արցախի շրջափակման, այնպես էլ համալիր հարցերի հանգուցալուծման ուղղությամբ համապատասխան գործողություններ իրականացնել։ Այս իշխանությունը չունի կամք եւ ցանկություն, եւ նույնիսկ դրանց առկայության դեպքում չունի պոտենցիալ այս աստիճան բարդ խնդիրների հանգուցալուծման համար։

- Արդյոք Արցախը կա մի բան, որ ի վիճակի է անել՝ գտնվելով այս ծանր իրավիճակում, թե անելիքը պետք է լինի պաշտոնական Երեւանի կողմից:

- Արցախի գլխավոր խնդիրն այս պահին ձեւակերպումն է՝ թե ի՞նչ է ուզում Արցախը, արցախցին եւ ո՞ր ուղղությամբ են շարժվելու։ Ըստ այդմ, Արցախը պետք է իջեցնի օրակարգ Հայաստանին: Այստեղ նկատի չունեմ միայն իշխանությանը, որովհետեւ իշխանության մասով արդեն խոսեցինք, այլ առհասարակ Հայաստանի եւ Սփյուռքի այն բոլոր կարող եւ առողջ ուժերին, որոնք ի զորու են որեւէ ձեւով սպասարկել արցախյան օրակարգը։ Իհարկե, Հայաստանի իշխանության բացակայության կամ Հայաստանի իշխանությունների Արցախի հարցից օտարման պայմաններում բավականին բարդ է լինելու Արցախի շուրջ ստեղծված այս թնջութի հանգուցալուծումը։ Բայց ասել, որ առհասարակ այս իրավիճակից դուրս գալու ելքեր չկան, այդպես չէ։

- Պաշտոնական Ստեփանակերտն անընդհատ շեշտում է օդային ճանապարհը գործարկելու անհրաժեշտության մասին: Սա հնարավոր համարո՞ւմ եք, թե՞ այն, պարզապես, կլինի արկածախնդրություն:

- Եթե խոսվում է օդային հաղորդակցման վերականգման մասին, այն ենթադրում է նաեւ որոշակի ձեւով Ադրբեջանի համաձայնություն, որովհետեւ այլ դեպքում աշխարհի տարբեր անկյուններից դեպի Արցախ թռչող ցանկացած օդային օբյեկտ խոցելի է լինելու։ Կարծում եմ՝ պաշտոնական Ստեփանակերտի հայտարարությունը ունի երկու հիմնական հարթություն։ Առաջինը դա գալիս է արձագանքելու Ադրբեջանի կենտրոնական իշխանությունների այն մոտեցումներին, որ իրականում իրենք չեն փակել Հայաստանը Արցախին կապող միջանցքը, դրանք ընդամենը էկո-ակտիվիստներ են։ Իհարկե, դա այդպես չէ, բայց միջազգային ընկալման առումով այստեղ թեժ պայքար է ընթանում։ Եվ այս տեսանկյունից պաշտոնական Ստեփանակերտի տրամաբանությունն այն է, որ եթե խնդիրն այն է, որ դրանք էկո-ակտիվիստներ են եւ պետությունը չի կարող ուժ կիրառել, ապա չպետք է խոչընդոտի Հայաստանից Արցախ օդային միջանցի ապահովմանը։ Երկրորդը նաեւ սա Արցախի իշխանությունների ահազանգն է միջազգային հանրությանն առ այն, որ Արցախում բացի քաղաքական հիմնախնդիրներից նաեւ հումանիտար տեսանկյունից կատաստրոֆայի մեծ հիմքեր է ստեղծված։ Եվ սրա բացումն է միայն, որ կարող է արցախցիների ֆիզիկական գոյության խնդիրը լուծել։

- Արցախի ԱԺ նախագահը կոչով դիմել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրների առաջնորդներին, մինչդեռ ՌԴ ԱԳ նախարար Լավրովը պնդում է, որ այս ձեւաչափը չի գործում, որովհետեւ դրանից հրաժարվել են Ֆրանսիան եւ ԱՄՆ-ն, հետեւապես ի՞նչ կարելի է ակնկալել այս ձեւաչափից:

- Մինսկի խմբի համանախագահության ձեւաչափը ոչ միայն գործիք էր ժամանակին Արցախի հարցի կարգավորման ուղղությամբ, այլ նաեւ հաշվառելով դրա հիմնական երկրները եւ դերակատարները՝ ԱՄՆ, ՌԴ եւ Ֆրանսիա, դրանք հիմնական այն աշխարհաքաղաքական խաղացողներն են, որոնք ոչ միայն ներկայացված են տարածաշրջանում, այլ նաեւ ունեն էական հեղինակություն։ Այս տեսանկյունից Արցախի ԱԺ նախագահի կոչ-հորդորը ես դիտում եմ այդ տրամաբանության ներքո։ Անկախ նրանից, որ համանախագահության ֆորմատը այս պահին փաստացի չի գործում, բայց համանախագահ երկրները, որպես աշխարհաքաղաքական դերակատարներ, ունեն մեծ պոտենցիալ իրավիճակի հանգուցալուծման ուղղությամբ։ Այլ բան է, որ շատ դեպքերում այդ երեք խաղացողների հակասությունները եւ աշխարհաքաղաքական շահերը հակասում են միմյանց, եւ հնարավոր չի լինում դրանք համադրել։ Նաեւ պետք է հիշեցնեմ, որ մինչեւ 2018 թվականը Հայաստանի նախորդ իշխանությունն անընդհատ փորձել է այնպիսի իրավիճակ ստեղծել, որ տարբեր տարածաշրջաններում եւ միմյանց հետ ունեցած հակադրությունները չեն խանգարել, որպեսզի ֆորմատ ստեղծվի, որի շրջանակներում ընթանա խաղաղ բանակցություններ։

- Ադրբեջանական մամուլը շրջանառում է, որ եւս 8 գյուղ պետք է Հայաստանը հանձնի իրենց, հայաստանյան իշխանական շրջանակները հայտարարում են, թե միջանցքը փակելով ստիպում են Հայաստանին մտնել Միութենական պետություն: Ի վերջո, ո՞րն է լինելու կյանքի ճանապարհի բացման գինը։

- Առհասարակ ինձ համար հասկանալի չէ Հայաստանի իշխանությունների հրապարակային հայտարարություններն այն մասին, որ այս միջանցքի փակվելը ձեռնտու է Ռուսաստանին, եւ Ռուսաստանը դրա միջոցով փորձում է հասնել իր համար ցանկալի լուծման։ Սա ասում եմ, որովհետեւ չեմ տեսնում ռուսական շահը միջանցի փակման մասով, ավելին՝ համարում եմ, որ միջանցի փակվելը լուրջ վնասներ է հասցնում ռուսական հեղինակությանը տարածաշրջանում։ Երկրորդը՝ եթե Ռուսաստանն ունենար այնպիսի սկզբունքային խնդիրներ, որոնք փորձեր լուծել Հայաստանի վրա ազդելով, ապա շատ ավելի այլ գործիքակազմով կարող էր գործել։ Եվ չեմ կարծում, որ Ռուսաստանն իր հեղինակության հաշվին կփորձի նման խնդիրներ առաջ մղել։ Եթե նույնիսկ կան տարընթերցումներ, չհասկացվածություն երկու դաշնակից երկրների միջեւ, ապա այդ դեպքում այդ երկրներն ունեն մեծ թվով այլ խողովակներ, որոնց միջոցով  կարող են կապվել, քննարկել եւ փորձել գալ ընդհանուր համաձայնության դաշտ։ Եվ ես հատկապես այսպիսի ճգնաժամային իրավիճակում չեմ խրախուսում այսպիսի բաց տեքստով հայտարարությունները, հատկապես, որ դրանք Ռուսաստանի կողմից անընդհատ հերքվում են։ Եվ նաեւ պետք է հաշվառել այն հանգամանքը, որ անկախ ամեն ինչից, առաջին հերթին մենք պետք է մեր վրա հույսը դնենք՝ մեր ուժերի, մեր պոտենցիալի եւ մեր հնարավորությունների։ Ամեն դեպքում, միջազգային քաղաքականությունում յուրաքանչյուր երկիր փորձում է տարբեր խորության եւ տարբեր բնույթի հարաբերություններ հաստատել հարեւան երկրների, տարածաշրջանային երկրների, առհասարակ աշխարհաքաղաքական դերակատարների հետ՝ փորձելով լրացուցիչ անվտանգություն եւ կայունություն ապահովել իր իսկ երկրի համար։ Հայաստանի իշխանությունների բռնած գիծն ու վարքագիծը լրիվ հակառակն է, եւ այն Հայաստանն ու Արցախը ավելի է հրում դեպի անկայունությունների եւ անկանխատեսելիությունների դաշտ։ Ադրբեջանը օգտվում է ստեղծված իրավիճակից եւ առաջին հերքին Հայաստանում 4,5 տարի բուն դրած այս իշխանություններից,  հանդես է գալիս  առավելապաշտական օրակարգով։ Ով էլ լիներ այդ դերում հենց այդպես էլ կվարվեր, քանի որ այս իշխանությունը մեր դեմ թշնամաբար տրամադրված երկրների համար ստեղծել է բարենպաստ դաշտ՝  քաղաքական կամ ռազմական ճանապարհով, տարածքայինից մինչեւ ազդեցության խնդիրներ առաջ տանելու եւ իրենց հարցերը իրացնելու համար։ Ցավալիորեն կարող եմ ասել, որ քանի Հայաստանում այս իշխանությունն է, մենք շարունակելու ենք ունենալ մեծ կորուստներ՝ մարդկային, տարածքային եւ ազդեցության։

ԼԻԼԻԹ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ