Սահմանադրությունը մեղավոր չէ, մեղավորը հասարակությունն է. Գեւորգ Դանիելյան

Մինչ խորհրդարանական ամենամեծ ընդդիմադիր ուժից` «Հայաստան» խմբակցությունից, պատգամավորներ են շարունակում մանդատները վայր դնել, կրկին արդիական է դառնում հարցը, թե ի՞նչ կլիներ, եթե, ի վերջո, ամբողջ խմբակցությունն իրենց մանդատները վայր դնեին, ավելին` նույն կերպ վարվեր նաեւ մյուս ընդդիմադիր խմբակցությունը: Այս մասին «Իրավունքը» զրուցել է ԵՊՀ սահմանադրական իրավունքի ամբիոնի վարիչ, իրավագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր ԳԵՎՈՐԳ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԻ հետ, ով եղել է 2015 թվականի սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի անդամ:

«ՍԱ ԺՈՂՈՎՐԴԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏ ՈՐԵՎԷ ԱՂԵՐՍ ՉՈՒՆԻ»

— Պարոն Դանիելյան, եթե մի ամբողջ խմբակցություն իր պատգամավորական մանդատները վայր դնի, այդ քաղաքական ուժի համապետական նախընտրական ցուցակում ընդգրկված պատգամավորի թեկնածուներն էլ չվերցնեն վայր դրված մանդատները, ի՞նչ գործընթաց է այդ իրավիճակում նախատեսում Սահմանադրությունը: Հնարավո՞ր է արձակվի այդ գումարման Ազգային ժողովը:

— Ազգային ժողովի արձակման հիմք, որպես այդպիսին, ուղղակի նախատեսված չէ, եւ սա թողնված է, բնականաբար, իշխող քաղաքական ուժի հայեցողությանը: Պարզապես, Ձեր նշած դեպքում իշխանությունն աշխատելու է ոչ ստանդարտ իրավիճակում` ինչ-որ մի տեղ Սահմանադրությանը հակասող: Նկատի ունեմ այն, որ չեն կարողանալու, զրկված են լինելու լիարժեք, Սահմանադրության ոգուն համապատասխան գործունեություն իրականացնելուց: Այսինքն` իրենք չեն ունենալու ընդդիմադիր քաղաքական ուժ, որը օժտված լինի շատ էական լիազորություններով. չեն բարձրացվելու հարցեր, քննիչ հանձնաժողովներ չեն ստեղծվելու, չեն ունենալու նաեւ որոշակի պաշտոններ: Այնպես որ, այսպիսի դեպքում, եթե իրենք պատկերացնում են շատ բնականոն իրավիճակ, կարող են շարունակել աշխատել, բայց այն բնականոն իրավիճակ չի լինի:

— Փաստորեն, եթե խորհրդարանական ընդդիմադիր խմբակցությունները որոշում են մանդատները վայր դնել, պարզապես, նրանց տեղը թափո՞ւր է մնում:

— Այո: Թողնվում է իշխող խմբակցության հայեցողությանը, եթե իրենց ձայները բավարարում են: Բայց իրավիճակներ կան, որ կարող են իրենց ձայներն էլ չբավարարել: Վերջին հաշվով այս նոր սահմանադրական փոփոխություններից բխում է անպայման ունենալ երաշխավորված 1/3 տեղ ընդդիմադիր ուժի համար: Ինչու երաշխավորված 1/3, որ կարողանան նաեւ սահմանադրական ողջ գործընթացի ներքին տրամաբանությունը պահպանել: Հիմա եթե իրենք սա չեն ուզում, կարող են ասել` ոչինչ էլ չի եղել, սա էլ է իբրեւ թե ժողովրդավարություն: Բայց սա ժողովրդավարության հետ որեւէ աղերս չունի: Միակ խնդիրն այստեղ այն է, որ կարող են ասել, թե ամեն անգամ քաղաքական փոքր ուժը, որն ընտրության արդյունքում պարտություն է կրել, կարող է ձախողել իշխանության գործունեությունը` ամեն անգամ բոյկոտ հայտարարելով, խորհրդարանից դուրս գալով, ինչը հանգեցնում է ինքնըստինքյան արդեն հակասահմանադրական վիճակի: Դրա համար էլ թողնում ենք հենց քաղաքական իշխող ուժի հայեցողությանը: Բայց իմ պատկերացմամբ` սա այս դեպքը չէ, թեպետ չեմ կարող մյուսների փոխարեն պատախաստանել: Զուտ գտնում եմ, որ չկան այստեղ քաղաքական տարաձայնություններ: Ըստ էության, ընդդիմությունն էլ է իշխանության պես պատկերացնում պետության առջեւ դրված մարտահրավերների զարգացումը, պարզապես, իրենք են ուզում ունենալ իշխանություն: Իսկ այդ դեպքում կարող են հայտարարել, որ ամեն ինչ ընդունելի է եւ շարունակեն աշխատել:

«ՉՊԵՏՔ Է ՆՈՐՄԱԼ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԱՅՍՊԻՍԻ ՀԱՐՑԵՐ ԾԱԳԵՆ»

— Ժամանակին շատ էր խոսվում այն մասին, որ եթե խորհրդարանական ընդդիմադիր ուժերը վայր դնեն մանդատները, նրանց փոխարեն խորհրդարանում կարող են հայտնվել ընտրությունների արդյունքում առավել ձայներ ստացած, բայց անցողիկ շեմը չհաղթահարած հաջորդ քաղաքական ուժերը: Ի՞նչ կասեք այս մասին:

— Նման մեխանիզմ չկա, վերջին հաշվով եթե չեն ապահովում շեմը, ուրեմն` չեն էլ ընտրվում: Իրենք կարող են արտահերթ ընտրություն կազմակերպել, բայց մենք մի անգամ արդեն գնացել ենք արտահերթ ընտրության: Ընդ որում` իմ խորին համոզմամբ` այդ արտահերթ ընտրությունը չանցավ նվազագույն` գոնե պահանջների պահպանմամբ: Ես չեմ խոսում այնպիսի փաստարկների մասին, որոնց վերաբերյալ կարելի է ընդամենը ենթադրություններ անել, բայց այն, ինչ տեղի ունեցավ քարոզարշավի ընթացքում եւ այն, որ վարչապետը շարունակեց իր լիազորությունները հրաժարականից հետո, Սահմանադրության հետ աղերսներ չուներ: Չթվարկեմ մյուս խախտումները: Այնպես որ, չի կարելի համարել, թե տեղի ունեցավ բնականոն երկրորդ արտահերթ ընտրություն: Տեղի չի ունեցել նման բան:

— Հիմա հետահայացք նետելով սահմանադրական փոփոխությունների վրա` չե՞ք կարծում, որ անհրաժեշտություն կար հստակեցնելու, թե ինչ է լինում, երբ մի ամբողջ խմբակցություն մանդատները վայր են դնում:

— Կարծում եմ` ոչ, նման հարցեր ծագում են այսպիսի ոչ բնականոն եւ արհեստածին խնդիրների արդյունքում: Չպետք է նորմալ հասարակությունում այսպիսի հարցեր ծագեն: Իսկ եթե ծագում են, Սահմանադրությունը մեղավոր չէ, մեղավորը հասարակությունն է: Սահմանադրությունը նվազագույն չափանիշներն ապահովում է: Ուստի` ամեն անգամ մենք մեր խնդիրները` գործնականում ծագած, ուղղորդելը դեպի Սահմանադրությունը, ընդամենը պատասխանատվությունից խուսափելու կամ ուղղակի թիրախավորելու խնդիր է:

«ԽԱՂԱՂՈՒԹՅԱՆ» ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՏԱՐԲԵՐԱԿ ՉԿԱ, ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՇԱՀԱՌՈՒ ՉԷ՞»

— Այսօր շատ է քննարկվում ՀՀ-ի եւ Ադրբեջանի միջեւ «խաղաղության» պայմանագրի հնարավոր ստորագրման դեպքում` ՀՀ Սահմանադրությանն ու Անկախության հռչակագրին համապատասխանության հարցը: Այս առումով հետաքրքիր են Ձեր դիտարկումները…

— Այն, որ քննարկվում է այս հարցը, հույս է ներշնչում, որ միջազգային փաստաթղթերին մենք վերջապես նայում ենք ոչ թե արագ ստորագրվող փաստաթղթերի, այլ միջազգային այնպիսի փաստաթղթերի, որոնք որոշակի ընթացակարգ պետք է անցնեն: Բայց ես մեծ հույսեր չեմ փայփայում, որ միջազգային պայմանագրերը կամ միջազգային կազմակերպությունները էական դերակատարություն ունեն, ցավոք, մենք հակառակ պատկերն ենք տեսնում, նրանց հեղինակությունը գրեթե զրոյի է հավասարվել: Պետք է անդրադառնանք այն խնդրին, թե ովքեր են նախաձեռնում այդ միջազգային պայմանագրերը: Որպես կանոն` շահառուն այն կողմն է, ով խնդիրներ ունի, այսինքն` ինքը տուժող կողմն է: Հիմա մենք քննարկում ենք ոչ թե շահառուի տարբերակը, որն ընդհանրապես չկա, այլ քննարկում ենք վաշինգտոնյան եւ ռուսաստանյան տարբերակը: Պաշտոնյա էլ կա, որ ասում է ՝ կան ընդամենը ադրբեջանական կողմի առաջարկներ, որոնք որոշակի վերապահումներով ընդունվել են: Իսկ հայկական տարբերակի մասին մենք չենք խոսում: Ստացվում է, Հայաստանը շահառու չէ՞… Շահառու է, այն էլ` առաջին հերթին: Այս տեսանկյունից բարդ է, երբ մենք դատողություններ ենք անում այլ տարբերակների շուրջ: Ավելի շահեկան կլիներ, եթե ունենայինք մեր սեփական տարբերակը:

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ