Մեզ պետք է այլ իշխանություն, քաղաքական կամք եւ հստակ վեկտոր. Նաիրա Կարապետյան

«Իրավունքը» զրուցել է ԱԺ հինգերորդ եւ վեցերորդ գումարման պատգամավոր, «Եվրոպական ինտեգրացիա» ՀԿ նախագահ ՆԱԻՐԱ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻ հետ:

«ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԳԵՐԱԿԱՏԱՐԵԼ Է ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 9-Ի ՓԱՍՏԱԹՂԹԻ ԿԵՏԵՐԸ»

— Իլհամ Ալիեւը, Շուշիում հնչեցված իր ելույթում, ուղղակիորեն խոստովանեց, որ 44-օրյա պատերազմը սկսել է Ադրբեջանը, եւ զգուշացրեց, որ իրենք ոչ մեկից չեն վախենում: Սա պատերազմի նոր սպառնալի՞ք էր, թե՞ հաղթական էյֆորիա:

— Իլհամ Ալիեւի էյֆորիան իրականում որքան էլ որ վիրավորական է մեզ համար, բայցեւ, ի վերջո, հանդիսանալու է ուժեղ փաստարկ` նրան ռազմական հանցագործ ճանաչելու գործում, երբ լինի նման քաղաքական կամք, բնականաբար, ոչ այս իշխանությունների կողմից: Ալիեւի` Շուշիում զինվորական համազգեստով, ռազմատենչ ոգով եւ զինվորական վերնախավին ուղղված ելույթը ինքնախոստովանական ցուցմունք էր ոչ միայն անցյալում կատարած հրեշավոր հակամարդկային հանցագործությունների մասին` 44-օրյա պատերազմի, դրան հաջորդած հետագա հարձակումների եւ պատերազմական գործողությունների վերաբերյալ, որոնցից վերջինը Ջերմուկում եւ Գեղարքունիքում տարավ 200-ից ավել լուսավոր կյանք, խոշտանգվեցին դիեր, այդ թվում՝ զոհված կանանց, այլեւ` ուղիղ սպառնալիք է ուժի կիրառման, ինչը գրագետ դիվանագիտության պարագայում եւս պատժիչ կարող է հանդիսանալ Ադրբեջանի համար: Ամենեւին էլ չցանկանալով մուգ գույների ներքո ներկայացնել իրականությունը, պետք է խոստովանել, որ նոր պատերազմի սպառնալիքն արդեն երկու տարի է, ինչ կախված է օդում, ավելին` այս երկու տարում Ադրբեջանը որեւէ առիթ բաց չի թողել ամրացնելու իր դիրքերը բառի բուն եւ փոխաբերական իմաստներով: Սակայն, կրկնում եմ՝ Ալիեւի էյֆորիան կործանելու է իրեն:

— Ըստ էության, Ադրբեջանի նախագահը մեղադրում է Հայաստանին 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության կետերը չկատարելու մեջ: Մինչդեռ երկու տարի է, ինչ անում է Հայաստանի իշխանությունը, հենց այդ կետերն իրականացնելն է ու ադրբեջանական քմահաճույքները կատարելը: Ինչպե՞ս սա հասկանալ:

— Սա հաղթողի դասական կեցվածք է, երբ դիմացինից «քամում է» առավելագույնը, առավել եւս այն պարագայում, երբ Հայաստանը շարունակում է ղեկավարել, ըստ էության, կապիտուլյացիա ստորագրողը: Հայաստանը պատերազմից հետո առանց որեւէ նախապայմանի շտապեց կատարել այդ փաստաթղթի հակաօրինական պահանջները, օրինակ` վերադարձնել տարածքներ, որոնց իրականում չէր տիրապետում, մինչդեռ պետք էր առաջին հերթին պահանջել առնվազն բոլոր ռազմագերիների եւ բռնի պահվող անձանց վերադարձը, հետո նոր սեղան նստել թշնամու հետ: Հիշեցնեմ, որ առաջին հերթին Հայաստանը վերադարձրեց նաեւ մարդասպան դիվերսանտներին, որոնք դաժանաբար սպանել էին անչափահաս երեխայի, կուրացրել երիտասարդ կնոջը եւ Արցախի Հանրապետության դատարանի կողմից դատապարտված էին ցմահ ազատազրկման: Սրանց վերադարձնելն Ադրբեջան ինձ համար անհասկանալի էր, բայց եթե այդպիսի որոշում կար, պետք էր դա անել մեր վերջին գերու վերադարձից հետո միայն: Ասածիցս հետեւում է, որ Հայաստանը գերակատարել է նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի կետերը: 

— Փաստացի Ալիեւը շարունակում է պահանջել, այսպես կոչված, Զանգեզուրի միջանցքը, հիշեցնում, որ վերահսկում են ՀՀ տարածքը ռազմավարական դիրքերից, մատ է թափ տալիս Իրանի, Արեւմուտքի վրա եւ նշում, որ ռուս խաղաղապահներն էլ Արցախում ժամանակավոր են: Այս իրավիճակում ի՞նչ կարող է անել Հայաստանը՝ անկախ նրանից, թե ով է պետության ղեկին:

— Ամենակարեւորը` Հայաստանը պետք է հասնի նրան, որ Լաչինի միջանցքի եւ Զանգեզուրի միջանցքի միջեւ թուրքերի դրված հավասարության նշանը վերանա: Եթե հղում է արվում փաստաթղթին, Բերձորի ճանապարհի հետ կապված մենք այսօր ունենք բավականին տարբերվող պատկեր նախապես ամրագրվածից: Հայաստանի տարածքով անցնող տարանցիկ ճանապարհները ՀՀ սուվերեն տարածքի մաս են, նրանց որեւէ կարգավիճակ տալն անընդունելի է: Հայաստանն Արցախից մնացած պատառին կապող ճանապարհի կարգավիճակը ձեւակերպված է եւ վերահսկվում է խաղաղապահների կողմից: Սա միջանցքի մասով: Իսկ Ալիեւի պահվածքն էլ ավելի է լկտիանալու, քանի դեռ չկա հակահարված, չկա պատիժ, չկա սանկցիա, չկա դատապարտում: Այս ամենին հնարավոր է հասնել, երկրորդեմ միտքս, քաղաքական կամքի եւ դիվանագիտական, նաեւ լոբբիստական ծանր, բայց հետեւողական աշխատանքի արդյունքում: Դե աքսիոմ է նաեւ, որ մեզ պետք է ուժեղ բանակ, որպեսզի Ալիեւը զգաստանա: Խոսքս քաջ տղաների մասին չէ, այլ ինստիտուցիոնալ կառույցի:

«ԱՆՈՐՈՇՈՒԹՅՈՒՆՆ ՈՒ ԿՐԿՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՄԱՐԴԿԱՆՑ ՀԻԱՍԹԱՓԵՑՐԵԼ ԵՆ»

— Արցախը կարողացավ մեկ հանրահավաքով՝ ընդդիմություն-իշխանություն միավորվել, իր խոսքն ասել եւ դիմել Հայաստանին: Մեկ շաբաթ անց Հայաստանի արձագանքն այն էր, ինչ տեսանք Ֆրանսիայի հրապարակում «Դիմադրություն» շարժման հանրահավաքին: Որքանո՞վ էր համարժեք այն:

— Արցախի հանրահավաքը հայրենասիրության յուրատեսակ դաս էր մեզ` Հայաստանում ապրող հայերիս, նաեւ` հույս, որ հայի իրական տեսակը չի վերացել: Ֆրանսիայի հրապարակում հավաքված մարդիկ քիչ էին, իրականում աշխատանք է պետք տանել հրապարակ չեկող, բայց եւ մտագոհ եւ հայրենասեր մարդկանց հետ: Հանրահավաքը պետք է լինի համազգային, ճիշտ թիրախով, հստակ օրակարգով եւ «ճանապարհային քարտեզով»: Անորոշությունն ու կրկնությունները մարդկանց հիասթափեցրել են: Արցախյան մեծ հանրահավաքին հաջորդած հայաստանյան պատկերը նաեւ պետք է սառը ցնցուղ լինի ընդդիմադիր ուժերի համար: Համախմբում է պետք, իրական համախմբում բոլոր ուժերի` հստակ նպատակի շուրջ:

— «Դիմադրություն» շարժումն այրեց «խաղաղության պայմանագիր-կապիտուլյացիա» գրվածքով պաստառը, հայտարարեց, որ «Արցախը երբեք չի լինելու Ադրբեջանի կազմում»: Ըստ Ձեզ, սա բավարա՞ր էր աշխարհին լսեցնելու եւ խաղաղության պայմանագիր կնքելու գործընթացը կասեցնելու համար՝ լինի արեւմտյան տարբերակով, թե՝ ռուսական:

— Փիառ շատ հնարքներ է կարելի կիրառել, լուրջ ուղերձներ հղել, բայց աշխարհին, ըստ իս, ավելի տեսանելի կլինի միավորված ուժերի բազմազանությունը եւ փողոց դուրս եկած մարդկանց վճռականությունը: Պետք է աշխարհին հասանելի դարձնել այն միտքը, որ մենք խաղաղությանը դեմ չենք, մենք Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացում ենք պահանջում: Այս պահանջը պետք է ձեւակերպած լինի հանրային բաց խոսքում եւ փորձագիտական շրջանակների հետ աշխատանքում` ռուսական եւ արեւմտյան գործընկերների հետ:

— Ի վերջո, ո՞րն է պատճառը, որ այսքան ամիս անց տիտղոսային ընդդիմությունը ոչ միայն չի կարողացել հեռացնել այս իրենց գնահատմամբ՝ դավաճանական իշխանությանը, այլեւ իրենց հանրահավաքի մասնակիցների թիվն է պակասել:

— Հարցի հասցեատերը, իհարկե, ես չեմ, բայց իմ կարծիքով՝ փոփոխություն է հարկավոր: Մարդկանց պետք է գործողությունների ծրագիր, նպատակին միասնական մոտեցում, ուրվագծված առաջնորդ, պլան Բ: Ինչպես ասում են` լուրջ չէ անել նույն քայլերը եւ ակնկալել այլ արդյունք:

— Զուգահեռ իրականության մեջ Նիկոլ Փաշինյանն արդեն զբոսնում է Հյուսիսային պողոտայում, ծառատունկի է մասնակցում: Փաստորեն, հավելյալ երաշխիքնե՞ր է ստացել՝ իր իշխանության անսասանության համար, թե՞ իմիտացիա է:

— Բնականաբար, իմիտացիա է, քանի որ զբոսանքներին ներկա թիկնապահների եւ անվտանգության աշխատակիցների աննախադեպ քանակը հուշում է, որ այդ զբոսանքը սովորական ջղաձգում է: Իր իշխանության երաշխիքը միայն ու միայն իր հնազանդությունն է մեծ խաղացողներին:

«ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅԱՆ ԱԿՆԿԱԼԻՔՆԵՐԸ ԵՄ ԴԻՏՈՐԴՆԵՐԻՑ ԳԵՐԱԶԱՆՑՎԱԾ ԵՆ»

— Ի դեպ, այս օրերին կրկին ականատես ենք, որ Ադրբեջանի ԶՈՒ ստորաբաժանումները տարբեր տրամաչափի հրաձգային զինատեսակներից կրակ են բացում հայ-ադրբեջանական սահմանի տարբեր հատվածում տեղակայված հայկական դիրքերի ուղղությամբ:  Ձեր գնահատմամբ՝ ինչո՞վ են զբաղված առաջնագծում տեղակայված ԵՄ դիտորդները, որ ձայն-ծպտուն չեն հանում:

— Առաջին հերթին մենք պետք է հասկանանք, որ հասարակության ակնկալիքները ԵՄ դիտորդներից գերազանցված են: ԵՄ դիտորդները կդիտարկեն, կարձանագրեն, զեկույցներ կկազմեն եւ այլն: Այն, ինչ արվել է, օրինակ, նախկին Հարավսլավիայում: Թե ինչ կատարվեց այնտեղ, պատմության դաս է մեզ համար` դիտորդական առաքելությունների շրջանակները պատկերացնելու եւ ընկալելու համար:

— Այս շրջանում բազմաթիվ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ ժամանեցին Արեւմուտքից, ու բավական ականջ շոյող հայտարարություններ եղան: Ավելին՝  եվրոպացի պատգամավորները սյունեցիներին ասում էին, թե դառնալու են նրանց ձայնը Եվրախորհրդարանում: Ի վերջո, կենացներից անդին, որտե՞ղ է այս պահին հայկական պետական շահը, որովհետեւ Ռուսաստանն ու Արեւմուտքը, կարծես թե, այլեւս եւ-եւ-ի քաղաքականության հնարավորություն չեն թողնում:

— Հայաստանը պետք է ունենա արտաքին քաղաքականության ռազմավարություն եւ կոնկրետ ձեւակերպված առաջնահերթություններ: Այսօր, կարծես, անգամ մեզ համար առաջնային համարվող երկու հիմնախնդիրները` Հայոց ցեղասպանության միջազգայի ճանաչումը եւ Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի միջազգային ընդունումը, հարցականի տակ են: Իհարկե, առանձին շրջանակներ կղզիացած աշխատում են, ինչի օրինակ էր հենց նույն եվրապատգամավորների այցերը, բայց ընդհանուր ռազմավարություն չկա: Իշխանական պաշտոնյաների քայլերը, ելույթները, հանդիպումները խիստ հակասական են, ուստի՝ եւս մեկ անգամ կասեմ՝ մեզ պետք է այլ իշխանություն, քաղաքական կամք եւ հստակ վեկտոր:

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ