Ին­չու է­ին խա­րիզ­մատ­ներն այ­ցե­լել օ­կու­պաց­ված Շու­շի, եւ ով­քեր են նրանց հա­յաս­տա­նյան գոր­ծըն­կեր­նե­րը

Հա­յաս­տա­նյան ա­ղանդ­նե­րի դրսի պա­րագ­լուխ­ներն օ­րերս այ­ցե­լել են օ­կու­պաց­ված Շու­շի եւ շնոր­հա­վո­րել Ադր­բե­ջա­նին, ա­պա ա­ղո­թել նրանց հե­տա­գա հաղ­թա­նակ­նե­րի հա­մար: «Իրա­վուն­քի» հետ զրույ­ցում անդ­րա­դառ­նա­լով վե­րոն­շյա­լին՝ «Դի­ա­լոգ» Կրո­նի եւ հան­րա­յին կա­պե­րի ու­սում­նա­վեր­լու­ծա­կան կենտ­րո­նի ղե­կա­վար, ա­ղան­դա­գետ ԱԼ­ՄԱՍՏ ՄՈՒ­ՐԱ­ԴՅԱՆՆ ընդգ­ծեց, որ աշ­խար­հի բո­լոր երկր­նե­րը միշտ էլ եր­կա­րա­ժամ­կետ քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն են վա­րում այլ պե­տու­թյուն­նե­րի հան­դեպ, ո­րի ար­դյունք­նե­րից մե­կը նա­եւ հո­գե­ւոր ար­ժեք­նե­րի օգ­տա­գոր­ծումն է, մաս­նա­վո­րա­պես բո­ղո­քա­կան ուղ­ղու­թյուն­նե­րի ներ­մու­ծու­մը, ո­րոնց հե­տա­գա­յում օգ­տա­գոր­ծում են ի­րենց աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան նպա­տակ­նե­րի հա­մար:

— Փաս­տո­րեն, կա­րո՞ղ ենք ա­սել, որ ա­ղան­դա­վո­րա­կան մի շարք կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ Հա­յաս­տա­նում գոր­ծում են՝ ի շահ Ադր­բե­ջա­նի:

— Շու­շի այ­ցե­լած­նե­րի շար­քում է­ին բո­ղո­քա­կան հա­րան­վա­նու­թյուն­նե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ, ո­րոնք սերտ կա­պեր ու­նեն Հա­յաս­տա­նում՝ ադ­վեն­տիստ­ներ, բապ­տիստ­ներ, ինչ­պես նա­և խա­րիզ­մատ­ներ և նե­ո­խա­րիզ­մատ­ներ, այ­սինքն՝ պա­տա­հա­կան մարդ չկար: Վեր­ջին հա­րյու­րա­մյա­կում քրիս­տո­նե­ա­կան գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան վրա հիմն­ված եւ ստեղծ­ված բո­լոր կրո­նա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րն ու­նեն նա­և քա­ղա­քա­կան հե­ռա­հար նպա­տակ­ներ: Եվ այդ քա­ղա­քա­կան նպա­տակ­ներն ա­վե­լի ակ­նա­ռու են դար­ձել 44-օրյա պա­տե­րազ­մի ըն­թաց­քում եւ դրա­նից հե­տո: 44-օրյա պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ մի նյութ էր տա­րած­վում, որ­տեղ խա­րիզ­մա­տա­կան ուղ­ղու­թյուն­նե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներն Ադր­բե­ջա­նի «Կյան­քի խոսք» կրո­նա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի հետ նույն հան­դիպ­ման ըն­թաց­քում ա­ղո­թում է­ին Ար­ցա­խը Ադր­բե­ջա­նին վե­րա­դարձ­նե­լու հա­մար: Դրան հա­ջոր­դող քայ­լե­րից է նա­և մի քա­նի օր ա­ռաջ Ադր­բե­ջա­նի կա­ռա­վա­րու­թյան կող­մից կազ­մա­կեր­պած տար­բեր ա­ղանդ­նե­րի եւ բո­ղո­քա­կան ուղ­ղու­թյուն­նե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի պատ­վի­րա­կու­թյան հյու­րըն­կա­լու­թյու­նը եւ նրանց այ­ցե­լու­թյու­նը Ար­ցախ, մաս­նա­վո­րա­պես՝ Շու­շի: Սա տրա­մա­բա­նա­կան շա­րու­նա­կու­թյունն է Ադր­բե­ջա­նում պսեվ­դոք­րիս­տո­նե­ա­կան «եկե­ղե­ցի­ներ»-ի գոր­ծու­նե­ու­թյունն ա­նար­գել թույլ տա­լու եւ ֆի­նան­սա­վո­րե­լու նպա­տա­կի: Եվ, իս­կա­պես, այս­տեղ մնում է այն հիմ­նա­հար­ցը, թե ո՞ւմ են ծա­ռա­յում օ­տար երկր­նե­րում հիմն­ված կրո­նա­կան շար­ժում­նե­րը, եւ ինչ­պե՞ս են նրանք կա­րո­ղա­նում եր­կա­րա­ժամ­կետ նպա­տակ­նե­րով ջնջել ազ­գա­յին դի­մա­գի­ծը եւ թու­լաց­նել հա­սա­րա­կու­թյան ի­մու­նի­տե­տը:

— Օ­կու­պաց­ված Շու­շի այ­ցե­լած կար­կա­ռուն ա­ղան­դա­վոր­նե­րի շար­քում էր նա­եւ Ա­լեք­սեյ Լե­դյա­ե­ւը, ով ծա­վա­լուն հրա­պա­րակ­մամբ է հան­դես ե­կել այդ մա­սին: Ո՞վ է նա:

— Նախ ա­սեմ, որ Ա. Լե­դյա­ե­ւի տա­րա­ծած ու­ղեր­ձը եր­կա­կի ստան­դարտ­ներ է ա­ռա­ջաց­նում ի­րեն հե­տե­ւող բո­ղո­քա­կան ուղ­ղու­թյուն­նե­րի հե­տե­ւորդ­նե­րի շրջա­նում, ո­րոնք ոչ մի կապ չու­նեն ո՛չ քրիս­տո­նե­ու­թյան հետ, ո՛չ էլ առ­հա­սա­րակ հա­վատ­քի: Ա­լեք­սեյ Լե­դյա­ե­ւը, լի­նե­լով նախ­կի­նում բո­ղո­քա­կան ըն­տա­նի­քից, հե­տա­գա­յում լքել է բո­ղո­քա­կա­նու­թյու­նը եւ հիմ­նադ­րել նոր՝ նե­ո­խա­րիզ­մա­տա­կան շար­ժում, ո­րը կոչ­վում է «Նոր սե­րունդ»: Նե­ո­խա­րիզ­մա­տա­կան «ընտա­նի­քին» է պատ­կա­նում նա­եւ «Կյան­քի խոսք» կրո­նա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյու­նը, որն ա­մեն գնով փոր­ձում է ի­րեն ներ­կա­յաց­նել, որ­պես դա­սա­կան բո­ղո­քա­կա­նու­թյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ: 90-ական­նե­րին շատ կրո­նա­կան շար­ժում­ներ Հա­յաս­տան է­ին ներ­թա­փան­ցում ոչ մի­այն ԱՄՆ-ից, այլ նա­եւ Մերձ­բալ­թյան երկր­նե­րից (մաս­նա­վո­րա­պես՝ Լատ­վի­ա­յից), ինչ­պես նա­եւ Ուկ­րա­ի­նա­յից: Ա­լեք­սեյ Լե­դյա­ե­ւը մեծ քա­րոզ­չա­կան գոր­ծու­նե­ու­թյուն էր ծա­վա­լում Լատ­վի­ա­յում, հիմ­նա­կա­նում ռու­սա­խոս բնակ­չու­թյան շրջա­նում, ո­րի հիմ­նա­կան նպա­տակն էր կտրել նրանց Ռուս Ուղ­ղա­փառ ե­կե­ղե­ցուց: Եր­կար փոր­ձե­րից հե­տո նա հիմ­նում է «Նոր սե­րունդ» կրո­նա­կան շար­ժու­մը, որն ի­րա­կա­նում հա­վատ­քի հետ շատ քիչ կապ ու­նի: Ա. Լե­դյա­ե­ւը ռու­սա­կան հեռ­ուստա­­ըն­կե­րու­թյուն­նե­րին 90-ական­նե­րին տրված իր հար­ցազ­րույց­նե­րում նշում էր որ իր ծա­ռա­յու­թյու­նը դա լավ կազ­մա­կերպ­ված «բիզ­նես-շո­ու» է:

— Իսկ ով­քե՞ր են Ա­լեք­սեյ Լե­դյա­ե­ւի հա­յաս­տա­նյան գոր­ծըն­կեր­նե­րը: Նրա կրո­նա­կան շար­ժումն ու­նի՞ հա­յաս­տա­նյան մաս­նա­ճյուղ:

— Հա­յաս­տա­նում այս պա­հին գոր­ծում է Ա. Լե­դյա­ե­ւի հիմ­նած շար­ժում­նե­րից մե­կը՝ Հա­յաս­տա­նի «Նոր սե­րունդ ե­կե­ղե­ցի»-ն: Նրան Հա­յաս­տա­նում հե­տե­ւում են գրե­թե բո­լոր խա­րիզ­մատ­նե­րը, նրա ա­ղոթք­ներն ու քա­րոզ­նե­րը «սրբու­թյան» նման մի բան են նրա հե­տե­ւորդ­նե­րի հա­մար, ան­վի­ճե­լի ճշմար­տու­թյուն: Նա մեծ հե­ղի­նա­կու­թյուն ու­ներ 90-ական­նե­րին խա­րիզ­մատ­նե­րի եւ նե­ո­խա­րիզ­մատ­նե­րի շրջա­նում: Եվ թե­եւ շատ խա­րիզ­մա­տա­կան շար­ժում­ներ հիմ­նել են այլ անձ­նա­վո­րու­թյուն­ներ, մաս­նա­վո­րա­պես՝ Ուլֆ Էկ­մա­նը հիմ­նել է «Կյան­քի խոսք» շար­ժու­մը, ո­րի մաս­նա­ճյու­ղը կա նա­եւ Հա­յաս­տա­նում, այդ շար­ժում­նե­րի մեծ մա­սը «աճել» են հենց Ա. Լե­դյա­ե­ւի քա­րոզ­նե­րի եւ ե­րաժշ­տա­կան նա­խա­ձեռ­նու­թյուն­նե­րի (որոնք խա­րիզ­մատ­նե­րի շրջա­նում կոչ­վում են «փա­ռա­բա­նու­թյան ծա­ռա­յու­թյուն­ներ») վրա: Սա­կայն, ո­րոշ ժա­մա­նակ անց, օ­րի­նակ, «Կյան­քի խոսք»-ի շրջա­նակ­նե­րում, Ա. Լե­դյա­ե­ւի ա­նու­նը բա­վա­կա­նին վար­կա­բեկ­վեց թե՛ կրո­նա­կան ներ­քին ան­հա­մա­ձայ­նու­թյուն­նե­րի, իր՝ քա­րոզ­չին չհա­մա­պա­տաս­խա­նող կեր­պա­րի, ոչ հստակ գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյուն­նե­րի պատ­ճա­ռով, եւ թե՛ նրա կեր­պա­րը «տե­ղա­կան» ար­տադ­րու­թյան քա­րո­զիչ­նե­րով փո­խա­րի­նե­լու պատ­ճա­ռով:

— Ի վեր­ջո, ո՞րն էր հիմ­նա­կան նպա­տա­կը` խար­զի­մատ­նե­րի կար­կա­ռուն դեմ­քե­րի Շու­շի­ում հայտն­վե­լու ու լու­սան­կար­վե­լու:

— Ըստ Ա. Լե­դյա­ե­ւի հրա­պա­րա­կում­նե­րի եւ հոդ­ված­նե­րի` այդ հա­վա­քը կազ­մա­կերպ­ված էր ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մի նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ: Նրանց հա­մար պատ­րաստ­ված էր ա­մեն ինչ պե­տա­կան մա­կար­դա­կով՝ սկսած թռիչ­քից, հյու­րա­նոց­նե­րից, հան­դի­պում­նե­րից, այ­ցե­լու­թյուն­նե­րից՝ ա­մեն բան պե­տա­կան մա­կար­դա­կով: Ադր­բե­ջա­նը շատ լավ տե­ղյակ է, թե ինչ կրո­նա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ են գոր­ծում Հա­յաս­տա­նում, եւ ինչ­պես են նրանք կենտ­րո­նա­ցած աշ­խար­հով մեկ, ին­չը փոր­ձեց օգ­տա­գոր­ծել հօ­գուտ ի­րենց: Չմո­ռա­նանք, որ վեր­ջերս էր հա­մա­ցան­ցում հայտն­վեց մի նյութ, որ­տեղ հայ խա­րիզ­մատ քա­րո­զիչ­նե­րից մե­կը հա­մո­զում էր, թե իբր Ար­ցա­խը Աստ­ծուց ա­նիծ­ված հող է եւ պետք է հրա­ժար­վել այդ ա­նեծ­քից: Սա այդ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան մի մասն է՝ կրո­նա­կան հա­մա­կար­գում գոր­ծող փա­փուկ ու­ժի գոր­ծիք­նե­րից, երբ գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյու­նը տա­րած­վում է ո­րո­շա­կի ընդ­հան­րու­թյուն­ներ ու­նե­ցող հա­սա­րա­կա­կան խմբե­րի մի­ջո­ցով: Ադր­բե­ջա­նի կազ­մա­կեր­պած քա­րո­զար­շա­վի մեջ նա­եւ լուրջ սո­ցի­ա­լա­կան ճնշման նպա­տակ կա՝ ա­պա­ցու­ցել, որ ա­ղան­դա­վո­րա­կան շար­ժում­նե­րի «քրիս­տո­նյա­ներն» ա­վե­լի լավն են, նրանց ա­ղոթք­նե­րը հզոր են եւ բե­րում են հաղ­թա­նա­կի, ինչ­պես ե­ղավ Ադր­բե­ջա­նում, իսկ ա­վան­դա­կան քրիս­տո­նյա­ներն Աստ­ծուց մերժ­ված են, մա­նա­վանդ, որ Հա­յաս­տա­նում էլ մեզ հա­մո­զում են, որ ժո­ղովր­դի մե­ղա­վո­րու­թյունն է պար­տու­թյան պատ­ճա­ռը, այլ ոչ թե կա­ռա­վա­րու­թյուն­նե­րի մի­տում­նա­վոր եւ ոչ մի­տում­նա­վոր ի­րար հա­ջոր­դող սխալ­նե­րը:

— Իսկ Լե­դյա­ե­ւի շարժ­ման հա­յաս­տա­նյան հե­տե­ւորդ­նե­րը չեն էլ նկա­տո՞ւմ, որ այս մար­դը ոչ թե հո­գե­ւոր գոր­ծու­նե­ու­թյուն է ծա­վա­լում, այլ` քա­ղա­քա­կան:

— Ա. Լե­դյա­ե­ւի հիմ­նած «Նոր սե­րունդ» շարժ­ման գա­ղա­փա­րա­կան նպա­տակ­նե­րից մե­կը նա­եւ քա­ղա­քա­կան դաշ­տում նոր սերն­դի, այս­պես ա­սած, «քրիս­տո­նյա»-քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­նե­րի դաս­տի­ա­րա­կու­թյունն ու ներ­մու­ծումն է: Այդ իսկ պատ­ճա­ռով Ա. Լե­դյա­ե­ւի քա­րոզ­նե­րում ար­ծարծ­վում են նա­եւ բա­վա­կա­նին հստակ քա­ղա­քա­կան նպա­տակ­ներ: Նրա տես­լա­կան­նե­րից մե­կը 90-ական­նե­րին հնչեց­րած նա­և նոր քա­ղա­քա­կան աշ­խար­հա­կար­գի հիմ­նումն էր:

ՀՐԱՆՏ ՍԱ­ՐԱ­ՖՅԱՆ