«ԱՐՑԱ­ԽԻ ԳՐՈՂ­ՆԵ­ՐԻՆ Օ­ԺԱՆ­ԴԱ­ԿԵ­ԼԸ՝ ՄԵԾ ՊԱՐ­ՏԱ­ԿԱ­ՆՈՒ­ԹՅՈՒՆ Է».ԷԴ­ՎԱՐԴ ՄԻ­ԼԻ­ՏՈ­ՆՅԱ­Ն

Ստե­փա­նա­կեր­տում տե­ղի ու­նե­ցավ «Ապրե­լու ձայն» խո­րագ­րով գրա­կան փա­ռա­տո­նը, ո­րի բաց­մա­նը մաս­նակ­ցել էր նա­եւ Հա­յաս­տա­նի գրող­նե­րի մի­ու­թյան նա­խա­գահ ԷԴ­ՎԱՐԴ ՄԻ­ԼԻ­ՏՈ­ՆՅԱ­ՆԸ, ին­չի մա­սին «Իրա­վուն­քը» զրու­ցեց նրա հետ:

— Ի՞նչ կա­սեք ար­ցա­խյան փա­ռա­տո­նի գա­ղա­փա­րի, այն կյան­քի կո­չե­լու եւ բաց­մա­նը` Ձեր մաս­նակ­ցու­թյան մա­սին:

— Ար­ցա­խի Հա­մազ­գա­յին կրթա­կան մշա­կու­թա­յին մի­ու­թյան Ստե­փա­նա­կեր­տի ներ­կա­յա­ցուց­չու­թյու­նը դի­մել էր մեզ՝ Հա­յաս­տա­նի Գրող­նե­րի մի­ու­թյա­նը, Ար­ցա­խի Գրող­նե­րի մի­ու­թյա­ն հետ հա­մա­տեղ «Ապրե­լու ձայն» խո­րագ­րով գրա­կան փա­ռա­տոն անց­կաց­նե­լու հա­մար: Բնա­կա­նա­բար, մենք հա­մա­գոր­ծակ­ցե­ցինք… Հու­նի­սի 26-ին ե­ղանք Ստե­փա­նա­կեր­տում, իսկ հու­նի­սի 27-ին տե­ղի ու­նե­ցավ «Ապրե­լու ձայն» խո­րագ­րով գրա­կան փա­ռա­տո­նի բա­ցու­մը, ո­րին ա­ջակ­ցել է նա­եւ Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան ԿԳՄՍ նա­խա­րա­րու­թյու­նը: Փա­ռա­տո­նի բաց­ման հան­դի­սա­վոր ա­րա­րո­ղու­թյա­նը ներ­կա է­ին նա­եւ Ար­ցա­խի պե­տա­կան նա­խա­րար Ար­տակ Բեգ­լա­րյա­նը, ԿԳՄՍ նա­խա­րար Ա­նա­հիտ Հա­կո­բյա­նը, Ար­ցա­խի ԳՄ նա­խա­գահ Վար­դան Հա­կո­բյա­նը, Լի­բա­նա­նի Հա­մազ­գա­յի­նի ճե­մա­րա­նի վաս­տա­կա­շատ տնօ­րեն Տիգ­րան Ջին­բա­շյա­նը, բ.գ.դ., պրո­ֆե­սոր Դա­վիթ Գաս­պա­րյա­նը, Կա­նա­դա­յի «Հո­րի­զոն» թեր­թի գլխա­վոր խմբա­գիր Վա­հագն Գա­րա­գա­շյա­նը, «Արմավ» հրա­տա­րակ­չու­թյան գլխա­վոր խմբա­գիր Ար­մեն Ա­վա­նե­սյա­նը, գրա­կա­նա­գետ­ներ եւ գրող­ներ Ար­ցա­խից եւ Հա­յաս­տա­նից: Ես բաց­ման ժա­մա­նակ ե­լույթ ու­նե­ցա եւ կա­րե­ւո­րե­ցի այս­պի­սի փա­ռա­տոնե­րի նշա­նա­կու­թյունն Ար­ցա­խում՝ հատ­կա­պես պա­տե­րազ­մից հե­տո: Այ­սօր անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն է գրա­կա­նու­թյան մի­ջո­ցով զրու­ցել ըն­թեր­ցող­նե­րի հետ: Բաց­ման ժա­մա­նակ նշա­նա­վո­րե­լով հան­դի­պում­նե­րի կա­րե­ւո­րու­թյու­նը՝ նա­եւ խո­սե­ցի մշա­կու­թա­յին դի­վա­նա­գի­տու­թյան մա­սին: Պետք է Ար­ցա­խյան հար­ցը գե­ղար­վես­տա­կան գրա­կա­նու­թյան, ֆիլ­մե­րի, նկար­չու­թյան տես­քով, մշա­կու­թա­յին, պատ­մա­կան աշ­խա­րա­հագ­րա­կան տար­բեր ձեռ­նարկ­նե­րի մի­ջո­ցով ներ­կա­յաց­նել աշ­խար­հին:

— Որ­քա­նո՞վ է ՀԳՄ-ն փոր­ձում այն ի կա­տար ա­ծել:

— Հա­յաս­տա­նի Գրող­նե­րի մի­ու­թյու­նը միշտ էլ փոր­ձեր ա­րել է ներ­կա­յաց­նե­լու Ար­ցա­խը մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյա­նը: Մի­ջազ­գա­յին գրքի ցու­ցա­հան­դես­նե­րի ժա­մա­նակ մենք միշտ էլ ներ­կա­յաց­րել ենք Ար­ցա­խին վե­րա­բեր­ող ալ­բոմ­ներ, գրա­կան եր­կեր: Նա­եւ ե­ղել են ցու­ցա­հան­դես­ներ, որ­տեղ ա­ռան­ձին ներ­կա­յաց­վել է Ար­ցա­խի գրա­կա­նու­թյու­նը՝ հենց Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան դրո­շի ներ­քո:

— Ի՞նչ կա­սեք մշա­կու­թա­յին դի­վա­նա­գի­տու­թյան ամ­րապնդ­ման հնա­րա­վո­րու­թյան մա­սին: Մեր երկ­րում քայ­լեր ար­վո՞ւմ են այդ ուղ­ղու­թյամբ:

— Ես միշտ կա­րե­ւո­րել եմ եւ մշտա­պես ար­տա­հայտ­վել եմ այդ հար­ցի վե­րա­բե­րյալ: Բայց, ցա­վոք, նախ­կի­նում շատ չենք կա­րե­ւո­րել այն, որ պետք էր մեր մշա­կու­թա­յին դի­վա­նա­գի­տու­թյու­նը դարձ­նել լե­զու, խոսք, աշ­խար­հին հա­ղոր­դող ի­րա­կա­նու­թյուն: Մեր գրքե­րի տպա­քա­նակ­նե­րը քիչ է­ին, որ­պես­զի ներ­կա­յաց­նե­ինք մի­ջազ­գա­յին կա­ռույց­նե­րին, տա­րա­ծե­ինք ցու­ցա­հան­դես­նե­րի ժա­մա­նակ՝ անվ­ճար, մարդ­կանց նվի­րե­լու ձե­ւով: Եվ ես պնդում եմ, որ անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն է Ար­ցա­խի վե­րա­բե­րյալ ալ­բոմ­նե­րի, գրքե­րի, մշա­կու­թա­յին ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րի տա­րա­ծու­մը: Եվ դա պետք է մշա­կու­թա­յին պե­տա­կան եւ ոչ պե­տա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն լի­նի:

— Ի՞նչ վի­ճա­կում են գտվում Ար­ցա­խի գրող­նե­րը: Կա՞ պե­տա­կան ա­ջակ­ցու­թյուն:

— Մինչ 2016 թվա­կա­նը Հա­յաս­տա­նում էլ Ար­ցա­խի գրող­նե­րը հրա­տարկ­վում է­ին: Նա­եւ կար Ար­ցա­խի վե­րա­բե­րյալ ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րի եւ գե­ղար­վես­տա­կան գրա­կա­նու­թյան տպագ­րու­թյան հնա­րա­վո­րու­թյուն: Ար­ցա­խում եւս գոր­ծում էր նման ծրա­գիր: 2016 թվա­կա­նից հե­տո, երբ Ար­մեն Ա­մի­րյա­նը նա­խա­րար նշա­նակ­վեց, Հա­յաս­տա­նում գոր­ծող այդ ծրագ­րե­րը փա­կեց, բայց Ար­ցա­խում մեկ-երկու տա­րի շա­րու­նակ­վեց: Այ­սօր մնա­ցել է մի քա­նի դրա­մաշ­նորհ: Պետք է ա­վե­լի լուրջ դա­տենք՝ ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նու­թյան տպագր­ման, տա­րած­ման հար­ցի շուրջ: Չէ՞ որ ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նու­թյան մեջ ար­ծարծ­վում են նա­եւ Ար­ցա­խի հար­ցը, ցե­ղաս­պա­նու­թյան խնդի­րը եւ տար­բեր ազ­գա­յին հար­ցեր: Այն­պես որ, սա չպետք է դի­տար­կել զուտ գե­ղար­վես­տին ա­ջակ­ցու­թյուն: Չէ՞ որ գե­ղար­վես­տի մի­ջո­ցով աշ­խար­հին ենք ներ­կա­յաց­նում մեր մշա­կույ­թը, պատ­մու­թյու­նը եւ խնդիր­նե­րը: Եվ պետք է լուրջ մո­տե­նալ այս հար­ցին: Այն­պես որ, Ար­ցա­խի գրող­նե­րին օ­ժան­դա­կե­լը՝ մեծ պար­տա­կա­նու­թյուն է:

— Փա­ռա­տո­նի շրջա­նակ­նե­րում Դուք եւ Ար­ցա­խի գրող­նե­րի մի­ու­թյան նա­խա­գահ Վար­դան Հա­կո­բյա­նը Ար­ցա­խի նա­խա­գահ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նի հրա­վե­րով հան­դի­պում ու­նե­ցաք իր հետ: Կման­րա­մաս­նե՞ք:

— Հա­մա­վա­րա­կից եւ պա­տե­րազ­մից հե­տո ո­րոշ դժա­վու­թյուն­ներ է­ին ա­ռա­ջա­ցել: Բայց, Ար­ցա­խի նա­խա­գա­հի հետ ու­նե­ցած հան­դի­պու­մը մեզ վստա­հու­թյուն տվեց, որ կշա­րու­նակ­վի ա­ջակ­ցու­թյունն Ար­ցա­խի գրող­նե­րին: Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան մշա­կույ­թի փոխ­նա­խա­րար Լեռ­նիկ Հով­հան­նի­սյա­նի հետ հան­դի­պու­մը եւս այդ ո­գով ան­ցավ: Հայ գրա­կա­նու­թյան նկատ­մամբ ու­շադ­րու­թյու­նը պետք է լի­նի ե՛ւ պե­տա­կան, ե՛ւ մաս­նա­վոր կա­ռույց­նե­րի կող­մից: Հատ­կա­պես այն դեպ­քում, երբ Հա­յաս­տա­նում չի գոր­ծում մե­կե­նա­սու­թյան օ­րեն­քը՝ ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղը մնում է պե­տու­թյան եւ գոր­ծա­րար­նե­րի բա­րի կամ­քի հույ­սին: Իսկ սա հա­ճախ չէ, որ իր ճիշտ նպա­տա­կին է ծա­ռա­յում: Կամ էլ պետք ո­րո­շա­կի պե­տա­կան օ­ժան­դա­կու­թյան ծրա­գիր հաս­տատ­վի: ՀՀ ԿԳՄՍ-ն էլ ու­նի մի ծրա­գիր, ո­րը ժա­մա­նա­կին հաս­տատ­վել է եւ ին­չի շնոր­հիվ շա­րու­նակ­վում է ար­տա­սահ­ման­ցի հրա­տա­րա­կիչ­նե­րի օգ­նու­թյամբ ա­ջակ­ցու­թյու­նը գրող­նե­րին: Սա լավ ծրա­գիր է, որ պետք է ա­վե­լի նպա­տա­կա­յին լի­նի: Կար­ծում եմ՝ մեր մրցա­նակ­նե­րի ար­ժա­նա­ցած լա­վա­գույն գրքե­րը պետք է թարգ­ման­վեն, այլ ոչ թե սպա­սեն, որ ինչ-որ մի հրա­տա­րակ­չու­թյուն ինչ-որ մի գրո­ղի հա­մար հայտ ներ­կա­յաց­նի:

— Ի դեպ, ար­ժա­նա­ցել եք Գրի­գո­րի Նա­րե­կա­ցի մե­դա­լի, ո­րի հա­մար շնոր­հա­վո­րում ենք…

— Հի­սուն տա­րի գոր­ծել եմ գրա­կան դաշ­տում, եւ այդ աշ­խա­տանք­նե­րը՝ Հա­յաս­տա­նում, Ար­ցա­խում, մի­ջազ­գա­յին կա­ռույց­նե­րում ու­շադ­րու­թյան են ար­ժա­նա­ցել: Դրանք ես կա­րե­ւո­րում եմ ոչ անձ­նա­կան ի­մաս­տով: Շնոր­հա­կալ եմ ինձ այդ մե­դա­լը շնոր­հող­նե­րին: Այդ­տեղ ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը Գրի­գոր Նա­րե­կա­ցու ա­նունն է, որ ինձ պար­տա­վո­րեց­նում է ծա­ռա­յե­լու գրա­կա­նու­թյա­նը: Ա­հա սա է այն հիմ­նա­կան գոր­ծը, որ նվաստս ա­րել է եւ կշա­րու­նա­կեմ ա­նել:

-Ձեր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյու­նը թարգ­ման­վեց նա­եւ ա­րա­բե­րեն: Ի՞նչ դժվա­րու­թյուն­նե­րի ա­ռաջ կանգ­նե­ցիք մինչ թարգ­ման­վե­լը:

— Դժվա­րու­թյուն­ներն այն են, որ Սի­րի­ա­յում ու­նեն ի­րենց մտա­ծո­ղու­թյունն ու աշ­խար­հա­յաց­քը: Եվ ի­րենք նա­յում են՝ այդ գիրքն անհ­րա­ժե՞շտ է, որ տպվի: Դա, ըստ է­ու­թյան, գլավ­լիտ չի, այլ՝ գե­ղար­վես­տի մտա­ծո­ղու­թյան պատ­մա­կան նշա­նա­կու­թյուն: Թարգ­մա­նի­չը՝ Տիգ­րան Գա­բո­յա­նը, իմ ո­րո­շա­կի գոր­ծեր ներ­կա­յաց­րել էր ա­րաբ ա­մե­նա­ճա­նաչ­ված հրա­տա­րակ­չու­թյա­նը: Ես ա­րա­բա­կան երկր­նե­րի թե­մա­նե­րով՝ Ե­գիպ­տո­սի, Լի­բա­նա­նի, Ի­րա­քի եւ Սի­րի­ա­յի մա­սին գրել եմ: Չմո­ռա­նանք, որ Ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նից հե­տո հսկա­յա­կան քա­նա­կու­թյան հա­յեր հենց տե­ղա­վոր­վե­ցին Սի­րի­ա­յում՝ Դա­մաս­կո­սում, Հա­լե­պում, Հոմ­սում եւ այլ քա­ղաք­նե­րում: Քա­նիցս ե­ղել եմ այդ քա­ղաք­նե­րում: 2001թվա­կա­նին Ա­մե­նայն Հա­յոց կա­թո­ղի­կոս Գա­րե­գին Երկ­րոր­դի գլխա­վո­րու­թյամբ՝ մշա­կու­թա­յին գոր­ծիչ­նե­րի, մտա­վո­րա­կան­նե­րի մեծ պատ­վի­րա­կու­թյամբ ե­ղանք Սի­րի­ա­յում, որ­տեղ հան­դի­պում­նե­րը նվիր­ված է­ին քրիս­տո­նե­ու­թյան ըն­դուն­ման 1700-ամյա­կին: Հայ­կա­­կան ե­կե­ղե­ցում հան­դի­պում ու­նե­ցանք, հե­տո ե­ղանք ա­րա­բա­կան ա­նա­պատ­նե­րում, որ­տեղ հա­զա­րա­վոր հա­յեր են զո­հա­բեր­վել: Ես այդ ա­մե­նի մա­սին մի պո­եմ է­ի գրել՝ «Ուխտագ­նա­ցու­թյուն ի Հա­լեպ», որ­տեղ է­լի թե­մա­ներ կան, ո­րոնք առնչ­վում է­ին ա­րա­բա­կան աշ­խար­հին, հատ­կա­պես՝ Սի­րի­ա­յին: Եվ դա ի­րենց հե­տաքրք­րել էր:  Թարգ­ման­չի ա­սե­լով՝ գիրքս այն­տեղ շատ լավ է ըն­դուն­վել: Թարգ­ման­չի մի­ջո­ցով ինձ հրա­վի­րել են Դա­մաս­կոս՝ կազ­մա­կեր­պե­լու այդ գրքի շնոր­հան­դե­սը: Կար­ծում եմ՝ ա­րա­բա­կան երկր­նե­րի հետ մեր գրա­կան, մշա­կու­թա­յին կա­պը  պետք է խո­րաց­վի: Ես մի ծրա­գիր ու­նեմ՝ «Մենք եւ աշ­խար­հը», որ­տեղ հրա­տա­րա­կել ենք Ի­րա­նի, Ֆրան­սի­ա­յի եւ Վրաս­տա­նի մա­սին մեր դա­սա­կան եւ ժա­մա­նա­կա­կից գրող­նե­րի գոր­ծե­րը: Հի­մա տպագ­րու­թյան ըն­թաց­քում է Ռու­սաս­տա­նի եւ ԱՄՆ-ի մա­սին գրքե­րը: Հա­ջորդ գրքի հա­մար ար­դեն թարգ­ման­չի հետ պայ­մա­նա­վոր­վել ենք, ե­րե­ւի հո­վա­նա­վոր­ներ կգտնվեն՝ հրա­տա­րա­կե­լու ա­րա­բա­կան երկր­նե­րի մա­սին մեր գրող­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը:

ՆՈՒ­ՆԵ ԶԱ­ՔԱ­ՐՅԱՆ

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝