«Փող ենք ներդնում` կազինոներ, դաչաներ կառուցում, իսկ թուրքը փող է ներդնում` սրբագրում մեր պատմությունը` ֆիլմերի, գրքերի տեսքով».ԱՐՏԱՇԵՍ ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

«Արվեստը սեր է» հաղորդման հյուրն է ՀՀ վաստակավոր արտիստ ԱՐՏԱՇԵՍ ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆԸ:

– Պարոն Ալեքսանյան, երբ Նիկոլ Փաշինյանն իր թիմակիցներով եկավ իշխանության, մատնացույց անելով նախկինների թերությունները, ժողովուրդը հույսով, հավատով սպասում էր նոր փոփոխության: Ինչ-որ բան փոխվե՞ց:

– Խորհրդային Միությունը կործանելուց հետո գրեթե նույն սցենարն է` առնել, թալանել փախնել, ոչնչացնել մշակույթը, արժեզրկել հերոսներին, եկեղեցին, հավատքը: Ստեղծել քաոս, որտեղ շատ հեշտ կլինի ամեն ինչը գողանալ, կառավարել… Այն ժամանակվանից մինչեւ այսօր ոչ մի բան չի փոխվել: Սցենարը նույնն է` դերակատարներն են փոխվում:

– Բայց երբ ժողովրդի մեջ սպանում են հավատը, դա որքանո՞վ է արդարացվում:

– Արդարացվում է նրանով, որ քո ժողովուրդը հիշողություն չունի, որովհետեւ չի կարելի այդքան կարճ հիշողությամբ ապրել: Չմտածել ու չտեսնել երեսուն եւ ավել տարիներ առաջ ինչ է կատարվել, ինչպես է կատարվել, ովքեր են կատարել… Մեղադրիր ինքդ քեզ: Դու ես, որ քո հիշողությունը կորցրել ես, դու ես, որ քո ականջները փակել ես, չես լսում, աչքերդ փակ են, չես տեսնում այն, ինչ-որ պետք է տեսնես, լսես եւ խոսես: Այդ դեպքում անողը մեղավոր չի: Անողին դա է պետք: Այն, ինչ-որ ինքն անում է, ճիշտ է անում: Ինքն անում է, որպեսզի գա, հասնի նշանակետին: Ու գալիս հասնում է:

– Բայց Դուք որեւէ մեկին տեսնո՞ւմ եք, ով արժանի է ղեկավարելու մեր ժողովրդին:

– Եթե մենք ունենք հայրենիք, ու այդ հայրենիքը պատկանում է բոլոր հայերին, կապ չունի, թե դու ռուսաստանահայ ես, ամերիկահայ ես, տաճկահայ ես, ուզբեկահայ ես, եվրոպահայ ես, ֆրանսահայ ես: Ինչո՞ւ մենք բոլոր հայերին չենք թույլատրում, որպեսզի մասնակցեն հայրենիքի ստեղծման, բարգավաճման, կառուցման գործին, որպեսզի հայրենիքը դարձնեն հզոր եւ ուժեղ: Այսինքն` եթե ես գնում եմ Ազգային ժողովի ընտրություններին կամ նախագահի պաշտոն եմ առաջարկում, ես պետք է նաեւ առաջարկեմ այն հային, ով դրսից օգնում էր, ով դրսում է ապրում, ով իր մասնագիտության մեջ պրոֆեսիոնալ է: Ինքը լավ գիտի այդ գործը, ես նաեւ իրեն պետք է բերեմ: Ինքն էլ պետք է մասնակցի հայրենիքի կառուցման, վերականգնողական, հոգեբանական, ֆիզիկական աշխատանքներին: Ինչի՞ եք արգելում: Հայ չի՞ դրսի հայը: Դրսի հայը մենակ "կթելո՞ւ" համար է: Մի բառ կա` ՀԱՅ: Ո՛չ կա տաճկահայ, ո՛չ` ամերիկահայ, ո՛չ` ռուսահայ, ո՛չ կան կազմակերպություններ, ո՛չ` կուսակցություններ: Այդ բոլորը չի նպաստում մեր հայրենիքի զարգացմանը: Երեւանցի, ղարաբաղցի, լենինականցի… այդ ցի-ները սպանում են այս ազգին: Ի՞նչ ամերիկահայ, եվրոպահայ, ռուսահայ: Մեկ բառ կա ընդամենը, որ պետք է լինի, դա ՀԱՅՆ է: Այդ մնացածը վերացրեք: Չի կարելի: Դրա տակ ես տեսնում եմ ամեն մեկի շահը: Կուսակցությունն ինքն իր շահն ունի, ամերիկահայը, եվրոպահայը, ռուսահայը` իր շահը: Մի գաղափարի շուրջ չեն բոլորը: Ջուրը կյանք է: ՀԱՅԸ կյանք է: Հոսող ջուր պետք է լինենք, բաժանվել ենք առվակների: Այսինքն` երբ որ վերանան այդ ցի-ները, ությունները, այն ժամանակ, ինձ թվում է, կլինի հզոր եւ մեծ Հայաստան:

– Դուք հավատո՞ւմ եք Ձեր ասածին:

– Ես հավատում եմ… Եթե մեր հարուստներն ու օլիգարխները` ովքեր որ գումար ունեն, ճիշտ ներդնեն այդ գումարները, հավատացեք, մենք կարող ենք հզորանալ: Այսինքն` եթե մենք սկսենք այդ գումարները ներդնել հայրենիքի, ազգի վերադաստիարակության մեջ` մանկապարտեզից մինչեւ բուհ, որ սերունդ կարողանանք դաստիարակել: Թուրքերը վերցնում են քո պատմությունը (դու գիտես, որ հայ ես, դարերի պատմություն ունես) եւ ասում են` սա իմ պատմությունն է, հայը գողացել է իմ պատմությունը: 1920 թվականն էլ վկա, որ իրենք մեր Էրիվանը գողացել են, դարձրել են Երեւան: Եվ դրա համար իրենք ինչ են անում` վերցնում են քո պատմությունը, լրիվ սրբագրում են: Ասում են` սա իմ պատմությունն է: Փող են ներդնում` ֆիլմ են նկարում, գրքեր են հրատարակում: Մենք փող ենք ներդնում` կազինոներ, դաչաներ  սարքում, պատվիրում անհատական բենթլիներ եւ այլ թանկարժեք մեքենաներ եւ շինություններ, իսկ թուրքը փող է ներդնում` սրբագրում մեր պատմությունը ֆիլմերի, գրքերի տեսքով:  Ո՛չ զենքի, ո՛չ բանակի վրա …ինչ էլ որ արվել է, շատ չնչին է արվել: Ինչքան էլ չեմ ընդունում Լենինին, բայց ընդունում եմ նրա խոսքերից որոշ բաներ: Օրինակ` նա ասում էրª բոլոր արվեստներից ամենակարեւորը կինոն է: Այսինքն` արվեստի մեջ կինոն շատ մեծ դեր է գրավում: Մեծ տեղ պետք է հատկացնել կինոյին, որովհետեւ կինոն գաղափարական մեծ աշխատանք է: Գաղափարապես պետք մարդուն հասունացնել, տեղ հասցնել այն միտքը, որ դու պետք է լինես հայ, հայեցի մտածես, այլապես այդ ծրագիրը, որ դեռեւս 1937 թվականից սկսած կա` բերելու է նրան, որ կձուլվես տարբեր ժողովուրդների հետ: Իսկ տարբեր ժողովուրդների հետ, երբ որ համաձուլվես, դու կկորցնես քո ազգային դիմագիծը, մշակույթը: Ասում են եվրոպացի: Ովքե՞ր են այդ եվրոպացիները: Ֆրանսիացին, ռուսը, հայը, ադրբեջանցին, թուրքը... ինչքան տարբեր ազգություններ կան, հավաքվել են մի երկրի մեջ, որը կոչվում է, ասենք, Ֆրանսիա, ու դարձել են եվրոպացի: Բայց ինչի՞… հայը գնա դառնա եվրոպացի՞: Այստեղ չի՞ կարող մնալ հայ: Այսինքն` դրսի եկածները չե՞ն կարող գալ այստեղ հայ մնալ: Ծրագիր կա, եւ այդ ծրագիրն այսօր կիրառում են: Իրենք ունեն նպատակ, որ քո երկիրը, իմ երկիրը, քո տունը, իմ տունը դարձնեն իրենց տան պես, որ դու չունենաս ազգային հերոս:

– Իրենք դեմ են ազգային թշնամանքին, բայց եթե եկել մեր տատերին, պապերին մորթել են, ո՞նց կարող ենք նրանց հետ առանց թշնամանքի ապրել:

– Գիտեք ինչ, առնվազն պետք է լինել ազգուրաց, աստվածուրաց եւ բոլոր սրբությունները կորցրած մարդ, որպեսզի դա մոռանաս: Ես ինչպե՞ս մոռանամ տաս հազարից ավելի հաշմանդամներին, երբ որ իմ դիմաց քայլում են: Ո՞նց մոռանամ Եռաբլուրը, Ծիծեռնակաբերդը…

– Ազգի դեմքը ներկայացնում է կինոն: Այսօր մենք ունե՞նք կինո:

– Կինոյով վերադաստիարակում են հասարակություն ու կինոարվեստի միջոցով ստեղծում են նաեւ իրենց պատմությունը: Իրենք նաեւ պատմության մեջ հետք են թողնում: Ցավոք սրտի, մեր ազգի փողատերերը, օլիգարխները երկար չեն մտածում: Լավ, այսօր ունես, թոռանդ ծոռանդ ապահովեցիր, բայց եթե չունեցար մշակույթ, այդ թոռն ու ծոռը վաղը մյուս օրը կդառնան ասիացի: Եվրասիայի թոռնիկ կլինի: Չի լինի հայ:

Հայրենասիրական ֆիլմերի պակաս մենք ունենք:

– Այո, մենք այսօր շատ-շատ ունենք հայրենասիրական ֆիլմերի պակաս: Մեր երիտասարդ սերունդը չունի իր հերոսը, որովհետեւ ծրագիր է, որ չունենան իրենք իրենց հերոսը: Ու սպայդերմեններով լցնում են: Ո՞ւմ է պետք իմանալ, որ դու ունեցել ես Նժդեհ, Մամիկոնյան, Անդրանիկ:

– Ֆիլմերում Նժդեհի կերպարի հետ զուգահեռ դուք մեծ հաջողությամբ, շատ վարպետորեն կերտել եք թուրքի կերպար: Իրականում Դուք շփվե՞լ եք թուրքերի հետ…

– Այո, շփվել եմ, երբ որ դու ունես դարդ ու ցավ, ասելիք, եւ քո հիշողությունն ու գենետիկ կոդը դեռ աղավաղված չի, պետք է ցույց տաս, ասես: Այսինքն` ես պետք է ցույց տամ, ասեմ, թե ով է այդ ազգի ներկայացուցիչը, որը որ սպանել է իմ պապին, տատին: Իրական դեպքերի վրա եմ ես կերտում իմ կերպարի բնավորությունը: Ես դա պետք է այնպես ներկայացնեմ, որ նայողը ինքը հասկանա, որ իր տատին ու պապին այդպես են սպանել ու մորթել: "Սողոմոնի երգերը" ֆիլմի ժամանակ Աբդուլահը (երրորդ թուրքի կերպարն էր, որ ես կերտեցի) բացարձակապես ուրիշ կերպար էր: Մարդ, որը գիտի քո լեզուն, մշակույթը, երաժշտությունը: Գիտի Կոմիտաս: Նվագել, երգել գիտի: Աշխարհի դասականներին ծանոթ է, լսել է: Ու այդ մարդը ամբողջ ֆիլմի ընթացքում շատ հանդարտ, խորամանկ եւ խորիմաստ ձեւով վերացնում է հայոց մշակույթը: Իրենք շատ լավ դիվանագետ են: Ու այդ իմ կերտած կերպարներից մեկը այնպիսի դիվանագետ էր, որը կոմիտասյան երաժշտության նոտաները, գեղանկարչությունը վերացրեց: Եթե ես, կամ մյուսը չանի, ո՞վ պետք է ներկայացնի հանրությանը, բացատրի, որ նայե՛ք, տեսե՛ք ժողովուրդ, մեր մշակույթի, արվեստի հետ ինչպես են վարվում: Հայեր սթափվեք:

Նիկոլ Փաշինյանը ինչքան էլ որ վատ բան է արել, մի շատ գեղեցիկ բան կատարվեց այդ ընթացքում: Կապ չունիª ինչ եղավ, ոնց բերեցին: Կամա թե ակամա, իրենցից սկսած բոլորի դիմակները պատռեց, ու երեւացª ով ով է իրականում: Երեսուն եւ ավելի տարիներ բոլորին հարստահարել են: Ոչ ոք չի մտածել այս երկրի մասին: Ինչքան պետք է չսիրես երկիրդ, ատես այս ժողովրդին, որ անընդհատ կեղեքես, թալանես, գողանաս ու սպանես:

– Մարդկանց մի խումբ կա, որոնք գտնում են, որ կընտրենք Փաշինյանին, միայն հետ չգան հները:

– Շատ տարօրինակ է, որ այս մի մասին ժողովուրդ են անվանում, մյուս մասինª ժողովուրդ չեն անվանում: Իրենց նպատակը ժողովրդին բաժանելն է : Բազմամասի բաժանվածª մենք հասարակություն ենք: Բազմամասի բաժանվածª հասարակությանը պետք է միացնել: Պետք է բերել "սուպեր կլեյով" կպցնել, ու պետք է կարողանաս այդ ամեն ինչը հավաքել իրար գլխի, դա բարդ բան է եւ կախված է հասարակության վերադաստիարակությունից: Իսկ հասարակությանը վերադաստիարակելու համար այդպիսի պատերազմները, գզվռտոցները, աթոռակռիվները տեղին չեն:

Մեր ժողովրդին մաղթում եմ խաղաղություն, առողջություն եւ, իհարկեª միաբանություն, որ կարողանանք փրկել մեր երկիրը:

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝