Չի կարելի վատ փաթաթված իրողությունը համարել կատարյալ. «Իրավունք TV»-ի տաղավարում Լեզվի ինստիտուտի տնօրենն է

Հայոց լեզվի պահպանման, փողոցային բառապաշարի, նորաբանությունների, դրանց ծագման խնդիրների, եւ թե  որքանո՞վ են ակտիվ արտաքին շփումները, համացանցն ազդում է լեզվի փոփոխության վրա, «Իրավունք TV»-ի տաղավարում զրուցել ենք Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հր. Աճառյանի անվան Լեզվի ինստիտուտի տնօրեն, բանասիրական գիտությունների դոկտոր Վիկտոր Կատվալյանի հետ, ով նախ անդրադարձավ լեզվամշակույթի վրա համացանցի ազդեցության գնալով ցավոտ դարձող խնդրին.
- Համացանցը նույն բանն է, ինչ-որ փողոցը, եւ համացանցում մարդիկ դրսեւորում են իրենց փողոցային լեզվական վարքն ու ունակությունները: Պարզապես այստեղ իր դերն ունի մարդու կրթական աստիճանը եւ դաստիարակվածությունը: Համացանցում հաճախ տեսնելով ուղղագրական, կետադրական սխալներով անգամ գեղեցիկ գրառումները, անվստահություն կարող են առաջացնել տվյալ օգտատիրոջ անձի նկատմամբ: 

- ժամանակակից գրողների մոտ ավելի ու ավելի հաճախ են նկատվում լեզվաբանական «նորարարությունները»: Դրանք հայերեն բառերի նոր կազմություննե՞ր են, թե՞ օտարամուծություններ:
- Այն էլ կա, այն էլ:Մեր ինստիտուտում ունենք բառարանագրության բաժին` հինգ հոգուց բաղկացած: Նրանք հավաքում են նոր բառերը, որոնք հրապարակվում են տարին մեկ անգամ: Այնտեղ կան դիպվածային բառեր, կան նաեւ նոր ստեղծվածներ: Լեզուն շարունակական զարգացում ապրող գործընթաց է, միշտ նոր բառեր են ստեղծվում, որոշ դեպքերում անգամ հայտնի չի լինում նոր ստեղծված բառի հեղինակը: Բայց, ցավոք, մեր արդի ստեղծագործողների մոտ նկատում եմ անփույթ վերաբերմունք լեզվի նկատմամբ: Որեւէ ստեղծագործություն չի կարող բարձրարժեք լինել, եթե ձեւը գեղեցիկ չէ: Չի կարելի վատ փաթաթված իրողությունը համարել կատարյալ եւ բարձր գաղափարներ կրող ստեղծագործություն: Ուրիշ բան է, որ տաղանդի միջոցով հեղինակը կարողանա այնպես ստեղծագործել, որ այնտեղ ե՛ւ կենդանի խոսքը լինի, ե՛ւ գրական նորմերը պահպանվեն. դա հնարավոր է, բայց դա արդեն տաղանդի խնդիր է: Բայց երբ ժամանակակից գրողները փորձում են իբրեւ թե  կանոնները շրջանցելով` նորարարություններ անել, այլ կերպ ասածª բովանդակության բացակայության պայմաններում ձեւով աչքի ընկնել, ապա, որպես կանոն, դրանից ոչ մի լավ բան չի ստացվում: Նման ստեղծագործությունները չեն մնա` թիթեռի կյանք կունենան: Մարդու հոգու հետ խոսող ստեղծագործությունը պետք է գեղեցիկ բովանդակություն եւ ձեւ ունենա. ձեւի եւ բովանդակության միասնությունը արվեստի կարեւորագույն չափանիշներից մեկն է:

Չափորոշիչները գիտակրթական հանրության կողմից ուղղակի մերժվեցին

- Պարոն Կատվալյան, ժամանակին Դուք հանդես էիք եկել գրառմամբ` հորդորելով` հայոց լեզվի եւ գրականության չափորոշիչների եւ ծրագրերի հանրային քննարկումն ու նախագիծը չեղարկել` նկատի ունենալով շարադրանքի աղաղակող լեզվական սխալներն ու անտրամաբանական ձեւակերպումները: Ի վերջո, ականջալուր եղա՞ն պատասխանատուները Ձեր հորդորներին,խորհրդակցե՞լ են Ձեզ հետ:
- Բնականաբարª ոչ, չեն կապվել, չեն խորհրդակցել:Պարզապես այդ չափորոշիչները գիտակրթական հանրության կողմից ուղղակի մերժվեցին: Իհարկե, փորձեցինք մասնագիտական դաշտում ցույց տալ աղաղակող թերությունները, բայց ընդհանրության մեջ այն ամբողջովին մերժվեց: Իսկ պատասխանատուների կողմից գիտակրթական այդ հանրությունը անվանվեց խավարի ներկայացուցիչներ: Ցավալի էր այդ իրողությունը: Այս չափորոշիչները լուրջ վերաբերմունքի չեն արժանացել ստեղծողների կողմից: Նկատելի է անլուրջ վերաբերմունք` ե՛ւ լեզվական, ե՛ւ մասնագիտական: Կարծում եմ, որ ճիշտ կլիներ, որ նախեւառաջ մասնագիտական առումով բարձրակարգ լինեին այդ չափորոշիչները: Սա պետական կարեւորագույն նշանկություն ունեցող գործ էր եւ պետք էր շատ լուրջ մոտենալ այս խնդրին: Մինչդեռ հավաքել են հինգ-վեց հոգի եւ հանձնարարելª մշակել նման չափորոշիչները: Կներեք, բայց դա լուրջ չէ: Ի վերջո, մենք մեր ապագան ենք կերտում այս չափորոշիչներով:
- Միտում տեսնո՞ւմ եք:
- Չեմ կարող հստակ պատասխանել Ձեր հարցին` միտում կա՞, թեª ոչ: Բայց ես տեսնում եմ ակնհայտ անլուրջ վերաբերմունք: Ցավոք, քանի դեռ հասարակությունն այսպես պառակտվում էª հներ, նորեր, սեւեր-սպիտակներ, խավարամիտներ, լուսավորյալներ, լավ բան ես չեմ սպասում: Ի վերջո, համերաշխություն է պետք մեր հասարակությանը, չէ՞ որ մենք նույն ազգի ներկայացուցիչներ ենք: Համաձայն եմ` հնարավոր է տեսակետների տարբերություն կա, բայց չէ՞ որ մենք հարազատներ ենք: Ժամանակն է վեր կանգնել փոխադարձ վիրավորանքներից: 
Ինչ վերաբերում է ազգային բաղադրիչին, մեզ համար այսօր, ինչպես երբեւէ, շատ կարեւոր է ազգային ինքնության հարցը, մեր արժեքների հարցը: Չպետք է մեր ազգային արժեքները համարել բեռ, այս արժեքներով մենք հազարամյակներ ենք անցել: Այսօր ազգայինը դիտարկել, որպես բեռ, որոնք խանգարում են ուրիշ արժեքներ ընդունելուն, ճիշտ չէ: Մենք պետք է ծանոթ լինենք միջազգային արժեքներին, բայց մեր աժեքները առաջ մղելով: Մենք պետք է ոչ թե վերցնենք, այլ մերը տանք ուրիշներին:

Զրույցն ամբողջությամբ դիտեք «Իրավունք TV»-ի եթերով` այցելելով. iravunk.com

Զրույցը` ԻԼՈՆԱ ԱԶԱՐՅԱՆԻ

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝