Նոյեմբերի 12-ը թոքբորբի դեմ պայքարի համաշխարհային օր

Թոքաբորբը բնութագրվում է որպես թոքի շնչական հատվածի սուր վարակային բորբոքում, որը գերազանցապես ախտահարում է ալվեոլները նրանց մեջ առաջացնելով էքսուդացիա։
Այս բնութագրումը նշում է ալվեոլների բորբոքման վարակային բնույթը ի տարբերություն ոչ վարակային ախտահարմանը, որը առաջանում է իմունաբանական և ալերգիկ բորբոքման ժամանակ և կոչվում է «պնևմոնիտ»:

Չնայած վերջին տարիներին թոքաբորբի ախտորոշման և բուժման մեջ հասած հաջողություններին ներկայումս թոքաբորբը բավականին լայն տարածում ունեցող հիվանդություններից է։ Տարիներին զուգահեռ աճում են թոքաբորբով հիվանդացությունը և մահացությունը։ Թոքաբորբերը իրենց մահացության թվով գտնվում են ընդհանուր մահացության 5-րդ տեղում։ Հիվանդացածների 30%-ը կազմում են 60 անց անձինք, որոնց մոտ մահացությունը կազմում է 10-33 %, իսկ 5 տարեկանից փոքր երեխաների մոտ՝ 25%։ Խիստ բարձր է ներհիվանդանոցային՝ ատիպիկ և ասպիրացիոն թոքաբորբերից առաջացած մահացությունը (միջինը 50%)։ Մահացության ամենահաճախակի պատճառն են արտահիվանդանոցային թոքաբորբերը՝ վարակային հիվանդություններից, հատկապես սիրտ-անոթային և շնչառական համակարգի հիվանդություններով ալկահոլիզմով տառապող առաջնային և երկրորդային իմունոդեֆիցիտով։ Թոքաբորբերի 20%-ը պահանջում է հոսպիտալիզացիա։

Երկար ժամանակ հայրենական բժշկության մեջ ընդունված էր թոքաբորբերի բաժանումը գերազանցապես ըստ կլինիկո-ձևաբանական բնութագրի երկու ձևերի՝ կռուպոզ (բլթային) և օջախային (բրոնխո թոքաբորբը կամ բլթիկային, սեգմենտար), որոնք խիստ տարբերվում են թոքի հյուսվածքի ձևաբանական փոփոխություններով ախտածագումով, կլինիկական նշաններով և կանխատեսումով։ Սակայն ստացված տվյալների հիման վրա ապացուցված է, որ այդպիսի բաժանումը քիչ ինֆորմատիվ է պատճառաբանական բուժման տեսանկյունից, որովհետև կախված հարուցիչից (գրամբացասական միկրոֆլորա, լեգիոնելա, միկոպլազմա, անաէրոբ և այլն) կլինիկական պատկերը և ելքը կտրուկ տարբերվում են իրարից։
Ըստ ժամանակակից պատկերացումների դասակարգման հիմքում դրված է պատճառաբանական գործոնը։ Սակայն հարուցիչին հայտնաբերելը մոտակա 4-10 օրը լինում է անհնարին, բայց այնուամենայնիվ նշանակվում է ադեկվատ պատճառաբանական բուժում ըստ կլինիկական և ռենտգենաբանական տվյալների։ Այդ պատճառով ներկա պահին լայն ճանաչում է ստացել 1995 թ.-ին Եվրոպական և Ամերիկյան թոքաբանների միության կողմից առաջարկված դասակարգումը։
Համաձայն այս դասակարգման տարբերում ենք թոքաբորբի 4 հիմնական ձևեր՝

1. Առաջնային կամ արտահիվանդանոցային;
2. Երկրորդային կամ ներհիվանդանոցային (հոսպիտալային, նոզոկոմիալ) և ասպիրացիոն, որոնք զարգանում են հիվանդանոց ընդունվելուց 2-3 օր անց։ Սրանց հարուցիչները հիմնականում գրամ-բացասական մանրէներն են;
3. Ատիպիկ թոքաբորբեր, պայմանավորված ներբջջային հարուցիչներով (միկոպլազմա, լեգիոնելա, խլամիդիա և այլն);
4. Իմունոդեֆիցիտային թոքաբորբեր։

Կլինիկո-ռենտգենաբանական տվյալների մեկնաբանության ժամանակ պետք է հաշվի առնել հիվանդության կլինիկաձևաբանական տարբերակը՝ օջախային կամ կռուպոզ թոքաբորբ, որոնք տարբերվում են կլինիկական արտահայտություններով, պատճառների և ախտածագումի։ «Բլթային» և «կռուպոզ» թոքաբորբեր եզրույթները հոմանիշներ չեն, քանի որ ամբողջ բլթի ախտահարումը (պլևրոպնևմոնիա) կարող է լինել ձուլվող (բրոնխոպնևմոնիա) կամ օջախային։ Մյուս կողմից կռուպոզ թոքաբորբը կարող է ունենալ աբորտիվ ընթացք կամ ախտահարել ամբողջ բլթի մի քանի բլթակները։
Այսպիսով, այս բաժանումը կրում է զուտ տեղագրական բնույթ, որտեղ հաշվի առնված չէ հիվանդության հարուցիչը, նրա ախտածագումը և կլինիկան։