ՈՒՆԵՆՔ ԲՆԱԿԱՆ ԱՃԻ ՄՈՏ ԿՐԿՆԱԿ ԱՆԿՈՒՄ. ՍԱ ԱՐԴԵՆ ՎԵՐՋՆ Է

Տեղեկատվությունը, որն օրերս ներկայացրել էր պաշտոնական վիճակագրությունը, առաջին հայացքից ցնցող է: Սակայն միայն առաջին հայացքից, քանի որ դրա տակ առկա իրականությունը ողբերգություն է հիշեցնում:

Խոսքը հետեւյալի մասին է: Այսպես, ըստ պաշտոնական վիճակագրության, եթե այս տարվա սկզբին Հայաստանի մշտական բնակչությունը կազմել է 2 959.7 հազար մարդ, ապա հուլիսի 1-ին, այսինքն՝ տարվա առաջին կիսամյակից հետո հասել է 2 963.0 հազար մարդու: Այսինքն` ունեցել ենք 3.3 հազար մարդու ավելացում: Ու դա այն դեպքում, երբ անցած տարվա առաջին կիսամյակի ընթացքում բնակչության թիվը 2 965.3 հազարից նվազել է մինչեւ 2 961.6 հազար, իսկ նախանցած տարի՝ 2 972.7 հազարից մինչեւ 2 969.8 հազար: Կարճ ասած, առաջին հայացքից տպավորությունն այն է, որ տեղի է ունեցել հրաշք. մի կողմից կորոնավիրուսը Հայաստանում գտնվող ՀՀ 454 քաղաքացու կյանք է խլել, սակայն դրա փոխարեն բնակչության թիվը 3-4 հազարով նվազելու փոխարեն ավելացել է (տե՛ս աղյուսակ 1-ը): Սակայն անմիջապես էլ տպավորությունը փոխվում է, երբ նայում ենք, թե ինչի հաշվին է այս տարի տեղի ունեցել բնակչության նման ավելացումը: Բնակչության աճ կարող է  տեղի ունենալ երկու գործոնի հաշվին: Առաջին՝ բնական հավելաճի եւ երկրորդը՝ միգրացիայի: Ընդ որում, Հայաստանի համար բնական աճը եղել եւ մնում է ամենագլխավորը, հաշվի առնելով, որ տասնամյակներ շարունակ հիմնականում ունեցել ենք  բացասական միգրացիա, եւ միայն բնական աճն է, որ կոչված է մի  կերպ չեզոքացնել միգրացիայի հետեւանքը: Եվ ահա այս տարի հենց բնական աճի ուղղությամբ է, որ վիճակագրությունը ներկայացրել է ողբերգական պատկեր:

Այսպես, այս տարի բնական աճի հիմք կազմող գործնականում բոլոր ուղղություններում ունեցել ենք բավականին լուրջ անկումներ (տե՛ս աղյուսակ 2-ը): Հիմնական գործոններից է ծնունդները, եւ եթե 2018թ.-ի առաջին կիսամյակին ունեցել ենք 16 261 ծնունդ, 2019թ.-ին այն նվազել է մինչեւ 16 021, իսկ այս տարի կազմել է 15 893: Ընդ որում, այս շարունակական անկումը, բացի դեմոգրաֆիայից, այլ հետեւությունների  տեղիք էլ է տալիս: Մի փոքր շեղվելով` նշենք. հայտնի ճշմարտություն է՝ ծնունդների թիվն ավելանում է երկրի սոցիալական վիճակի բարելավման հետ մեկտեղ եւ պակասում` հակառակ իրավիճակում: Իսկ այս շարունակական անկումը գալիս է հուշելու, որ Նիկոլի օրոք ոչ մի սոցիալական բարելավում էլ չկա, ընդ որում, անկախ կորոնավիրուսից: Ի դեպ, սոցիալական վիճակի վատթարացման մասին է խոսում նաեւ ամուսնությունների կտրուկ անկումը:  Ճիշտ է, նվազել են նաեւ ամուսնալուծությունները, սակայն պատկերը սա է: Եթե 2018թ. առաջին կիսամյակին ստեղծվել եւ պահպանվել է 4886 ընտանիք (ամուսնություններից հանած ամուսնալուծությունները), ապա այս  տարի այդ ցուցանիշը 3764 է, ավելի քան 1100-ով պակաս: Եվ սրա կարեւոր հիմքերից մեկը նույնպես  սոցիալականն է: Բնական աճի երկրորդ կարեւոր բաղադրիչը մահերի  քանակն է: Եվ ահա այստեղ վերջին երեք տարվա առաջին կիսամյակներին ունենք այս ցուցանիշները՝ 13 218, 13 724 եւ 14 417 մահ (թե սրանից ինչ է հետեւում, բերված է ստորեւ ներկայացվող հրապարակման մեջ): Արդյունքում, եթե 2018-ի առաջին կիսամյակին Հայաստանի բնական հավելաճը կազմել է 3 043, ապա Նիկոլի օրոք այդ կարեւորագույն ցուցանիշի կատաստրոֆիկ անկում ունենք՝ անցած տարի պակասել է մոտ 800 մարդով, այս տարի՝ մոտ կրկնակի՝ 1567-ով: Իսկ թե դա ինչ է նշանակում, թերեւս անգամ մեկնաբանության կարիք չունի:

Այս դեպքում ինչի՞ հաշվին է երկրի բնակչությունը տարեսկզբից ավելացել մոտ 3.3 հազարով: Սակայն ֆիքսենք՝ խոսքը մշտական բնակչության մասին է, որտեղ ներառված չեն երկար ժամանակ դրսում բնակվող ՀՀ քաղաքացիները: Իսկ ահա այս  տարի, կապված կորոնավիրուսի հետ, դրսում երկար բնակվող քաղաքացիների մեծ ներհոսք եղավ. մարդիկ փորձում էին դրսի կորոնավիրուսից փախչել, բայց եկան եւ բախվեցին իսկական կորոնավիրուսային դժոխքի: Այն, որ նման ներհոսք եղել է, նաեւ վիճակագիրներն են ցույց տալիս: Այսպես, եթե անցած տարվա առաջին 6 ամիսներին Հայաստան ՀՀ քաղաքացիների մուտքի եւ ելքի բացասական հաշվեկշիռը կազմել է 44 407 մարդ (այդքանով շատ մարդ դուրս է եկել երկրից), ապա այս տարի այդ ցուցանիշը դրական է՝ 24 257 մարդ: Դրանց հիմնական մասը, իհարկե, Հայաստանի մշտական բնակիչ է համարվում: Բայց մի որոշ մասն էլ հասցրել է դուրս գալ հաշվառումից՝ քաղաքացիությունը պահելով: Ահա նմանների հաշվին էլ ունեցել ենք մշտական բնակչության աճը: Սակայն հասկանալի է, որ դա ժամանակավոր երեւույթ է. մարդիկ եկել են ու ետ գնալու հնարավորություն չեն ունեցել: Սակայն սահմանը կամաց-կամաց բացվում է, եւ որ տարեվերջին մշտական բնակչությա աճի փոխարեն կունենանք ծանր անկում, գործնականում կասկածի տեղիք չի տալիս:

ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆն