Ինչու է Բլինքենն այսքան շտապում Միրզոյանին առաջ քշել

Այն, որ նի­կո­լյան խուն­տան վերջ­նա­կա­նա­պես դի­մակ­նե­րը նե­տե­լով, ան­ցել է բա­ցա­հայտ ա­րեւմ­տա­մետ խա­ղին, ար­դեն տե­ւա­կան ժա­մա­նակ է, որ քա­նիցս կար­ծիք հայտ­նե­լու ա­ռիթ­ներ ու­նե­ցել ենք: Ի­րա­կա­նում դա հաս­կա­նա­լի էր դեռ 5 տա­րի ա­ռաջ, երբ նույն ա­րեւմ­տյան ու­ժե­րը Նի­կո­լին հասց­րին իշ­խա­նու­թյան գա­գաթ­նա­կե­տին: Հի­մա պար­զա­պես ի­րա­կա­նա­նում է այն, ­ինչ պնդում է­ինք դեռ այն ժա­մա­նակ, երբ շատ-շա­տե­րը «Նի­կոլ վար­չա­պետ» է­ին բղա­վում:

ԱՄՆ-Ն ՁԳՏՈՒՄ Է ՓԱ­ԹԵ­ԹԱ­ՅԻՆ ԼՈՒ­ԾՄԱՆ

Աս­վա­ծի հեր­թա­կան հիմ­նա­վո­րու­մը դար­ձավ նախ՝ ապ­րի­լի 26-ին կա­յա­ցած ՄԱԿ-ի Գլխա­վոր ա­սամբ­լե­ա­յի 77-րդ նստաշր­ջա­նի շրջա­նակ­նե­րում Հա­յաս­տա­նի «կողմ» ձայ­նը մի բա­նա­ձե­ւի, որ­տեղ խոս­վում է Ուկ­րա­ի­նա­յի դեմ ռու­սա­կան ագ­րե­սի­ա­յից: Ընդ ո­րում, այս­տեղ խնդիրն այն չէ, թե Ռու­սաս­տանն ագ­րե­սի­ա­յի է դի­մել, ինչ­պես պնդում է Ա­րեւ­մուտ­քը, թե ՆԱ­ՏՕ-ական ագ­րե­սի­ա­յից պաշտ­պա­նում է ի­րեն եւ ուկ­րա­ի­նա­կան ռուս ազ­գաբ­նակ­չու­թյա­նը. սա այլ թե­մա է: Ա­վե­լի է­ա­կան հարց է, որ այդ նույն Ուկ­րա­ի­նան բա­ցա­հայտ թշնա­մանք է դրսե­ւո­րել Հա­յաս­տա­նի (Արցա­խի) նկատ­մամբ, երբ, օ­րի­նակ, 44-օրյա պա­տե­րազ­մում ֆոս­ֆո­րա­յին զի­նամ­թերք էր տա­լիս ա­զե­րի­ներին, որ դրա­նով այ­րե­ին մեր տղա­նե­րին: Ու երբ սրա­նից հե­տո Հա­յաս­տա­նը կողմ է քվե­ար­կում նման բա­նա­ձե­ւին, դա մի կող­մից՝ սե­փա­կան ժողովր­դի հան­դեպ ան­բա­րո­յա­կա­նու­թյան գա­գաթ­նա­կետն է, մյուս կող­մից էլ հու­շում է, թե ա­րեւմ­տյան հրա­ման­ներն ինչ մեծ ար­ժեք ու­նեն մեր ներ­կա իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի հա­մար:

Ա­սենք, ա­րեւմ­տյան հրա­ման­նե­րի այդ է­ֆեկ­տը էլ ա­վե­լի տե­սա­նե­լի է, թե նի­կո­լյան խուն­տան ինչ պատ­րաս­տա­կա­մու­թյամբ է վա­զում Ար­ցա­խի ճա­կա­տա­գի­րը ո­րո­շող ա­մե­րի­կյան «խա­ղա­ղու­թյան նա­խագ­ծին» ըն­դա­ռաջ: Դրա ի­մաս­տը դեռ ան­ցած տա­րեսկզ­բից էր հաս­կա­նա­լի: Այն է՝ կնքել հայ-ադրբե­ջա­նա­կան «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գիր», ո­րով Ար­ցա­խը կֆիքս­վի որ­պես Ադր­բե­ջա­նի մաս: Ըստ այդմ, կհռչակ­վի, թե ար­ցա­խյան հա­կա­մար­տու­թյու­նը լուծ­ված է, եւ դա հիմք կդառ­նա, որ ե­թե ստաց­վի՝ այս փու­լում, ե­թե չստաց­վի՝ ժամ­կե­տը լրա­նա­լուն պես ռու­սա­կան խա­ղա­ղա­պահ­նե­րին հե­ռա­նա­լու պա­հանջ ա­ռա­ջադր­վի: Ձեռ­քի հետ էլ «լուծ­վում» է հայ-թուր­քա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հար­ցը, ո­րի հի­ման վրա, հաս­կա­նա­լի է, նա­եւ ՌԴ հա­յաս­տա­նյան ռազ­մա­բա­զան հե­ռաց­նե­լու պա­հանջ կա­ռա­ջադր­վի:

Եվ ա­հա, Վա­շինգ­տո­նում այս օ­րե­րին ըն­թա­ցող Բայ­րա­մով-Միր­զո­յան հան­դի­պու­մով Նի­կո­լը մտավ հի­շա­տակ­ված փաս­տաթղ­թի ստո­րագր­ման եզ­րա­փա­կիչ փուլ, ո­րը, կրկնենք, հեր­թա­կան բա­ցա­հայտ հիմ­նա­վո­րու­մը դար­ձավ, թե ի­րա­կա­նում որ դաշ­տում է խա­ղում Նի­կո­լը:

Այն, որ օ­րա­կար­գում գտնվող «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գիր» կոչ­վա­ծի ա­րեւմ­տյան նա­խա­գի­ծը ա­ռա­ջին հեր­թին ուղղ­ված է ա­մե­նա­կա­րե­ւոր՝ Ար­ցա­խի խնդրի «լուծ­մա­նը», այս հան­դի­պում­նե­րը հա­զիվ սկսված՝ հաս­տա­տեց նա­եւ Կով­կա­սի բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի գծով պետ­քար­տու­ղա­րի ա­վագ խորհր­դա­կան Լո­ւիս Բո­նոն: Այ­սինքն, «Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սի տա­րա­ծաշր­ջա­նի խա­ղաղ, ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան եւ բար­գա­վաճ ա­պա­գա» գե­ղե­ցիկ փա­թե­թա­վոր­ման տակ, ըստ Բո­նո­նի՝ հա­մա­պար­փակ հա­մա­ձայ­նագ­րի շուրջ ըն­թա­ցող բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րում կող­մե­րի մի­ջեւ քննարկ­վող հար­ցե­րից մեկն է վե­րա­բեր­մուն­քը էթ­նիկ փոք­րա­մաս­նու­թյուն­նե­րի նկատ­մամբ եր­կու երկր­նե­րում, որն անդ­րա­դառ­նում է էթ­նիկ փոք­րա­մաս­նու­թյուն­նե­րի ի­րա­վուք­նե­րին ու անվ­տան­գու­թյա­նը: Ի­հար­կե, սա նա­եւ պարզ հու­շում է, թե Նի­կո­լը «էթնիկ փոք­րա­մաս­նու­թյուն­նե­րի ի­րա­վունք­ներ ու անվ­տան­գու­թյուն» տեր­մի­նը որ­տե­ղից է «փոխ ա­ռել»: Բայց, ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը, երբ այդ տեր­մի­նը ներ­կա­յաց­վում է սպաս­վող պայ­մա­նագ­րի շրջա­նակ­նե­րում, ա­պա դա մեկ բան է նշա­նա­կում, որ դրա­նով ար­ցա­խա­հա­յու­թյու­նը դի­տարկ­վում է՝ որ­պես Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում գտնվող «էթնիկ փոք­րա­մաս­նու­թյուն»: Վերջ, սրա­նից հե­տո տաս­նյակ հա­տոր­ներ էլ ա­վե­լաց­նեն, ի­մաս­տը չի փոխ­վի: Այն է՝ «Արցախն Ադր­բե­ջան է, իսկ չհա­մա­ձայն­ող­նե­րը կա­րող են հե­ռա­նալ», ինչ­պես ա­սում է Հեյ­դա­րո­վի­չը:

Ի­հար­կե, այս­տեղ կա նա­եւ այն հար­ցը, թե «արցա­խա­հա­յու­թյան ա­նու­նից բա­նակ­ցել չպատ­րաստ­վող» եր­բեմ­նի Նի­կոլն ի՞նչ ի­րա­վուն­քով է նման թե­մա­նե­րով բա­նակ­ցում: Չնա­յած, նա հե­տո կար­դա­րա­նա, որ ոչ թե Ար­ցա­խի փո­խա­րեն է բա­նակ­ցել, այլ հայտ­նել է Հա­յաս­տա­նի դիր­քո­րո­շումր Ար­ցա­խի հան­դեպ: Չնա­յած, սա այլ հարց է, ո­րին դեռ կհաս­նենք:

Հա­ջորդ է­ա­կան միտ­քը, որ ֆիք­սեց Բո­նոն, այն է, թե՝ ԱՄՆ-ը ձգտում է, որ­պես­զի կող­մե­րը կար­գա­վո­րեն ի­րենց հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը, կա­րո­ղա­նան մի­ա­սին ապ­րել, ամ­րապն­դել տնտե­սա­կան կա­պե­րը եւ, նույ­նիսկ, ի­րենց հա­վա­քա­կան անվ­տան­գու­թյու­նը տա­րա­ծաշր­ջա­նում: «Սա բարդ գոր­ծըն­թաց է և հա­մա­պար­փակ, ո­րի շրջա­նա­կում քննարկ­վում են բո­լոր հար­ցերը»: Այ­սինքն, պատ­րաստ­վում է մեկ մեծ փա­թեթ, ո­րի շրջա­նակ­նե­րում կստո­րագ­րեն-«կլու­ծեն» բո­լոր հար­ցե­րը մի­ան­գա­մից, այդ թվում՝ հայ-թուր­քա­կան, հաշ­վի առ­նե­լով, որ Վա­շինգ­տոն են տա­րել նա­եւ Ռու­բեն Ռու­բի­նյա­նին՝ Թուր­քի­ա­յի հետ գլխա­վոր բա­նակ­ցո­ղին: Ընդ ո­րում՝ ակն­հայ­տո­րեն այդ լու­ծում­ներն Ադր­բե­ջա­նի օգ­տին, որ հե­տո Հա­յաս­տա­նին ա­վել-պա­կաս խա­ղե­րի տեղ չմնա: Իսկ այս դեպ­քում, բնա­կան է, նա­եւ նո­յեմ­բե­րի 9-ի հա­մա­ձայ­նա­գիրն է վերջ­նա­կա­նա­պես կորց­նում իր ի­մաս­տը, այդ թվում՝ կո­մու­նի­կա­ցի­ա­նե­րի վե­րա­գոր­ծարկ­ման եւ դրանց նկատ­մամբ ռու­սա­կան ա­մեն մի վե­րահս­կո­ղու­թյամբ հան­դերձ: Իսկ դա, չմո­ռա­նանք, Հա­յաս­տա­նի հա­մար այն վեր­ջին ե­րաշ­խիքն էր, որ այդ կո­մու­նի­կա­ցի­ա­նե­րը չեն վե­րած­վե­լու ողջ Հա­յաս­տա­նով մեկ անց­նող «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի»:

Ի­հար­կե, ձե­ւա­կան կող­մը պա­հե­լու հա­մար Բո­նոն նա­եւ այն միտ­քը փոր­ձեց սղաց­նել, թե՝ ի՞նչ կա­րե­ւոր է՝ որ­տեղ են բա­նակ­ցում, Վա­շինգ­տո­նո՞ւմ, Բրյու­սե­լո՞ւմ, թե՝ Մոսկ­վա­յում, կա­րե­ւոր է, որ հար­ցը լուծ­վի: Սա ար­դեն «էժան շուստ­րի­ու­թյուն» էր. ե­թե կա­րե­ւոր չլի­ներ, նո­յեմ­բե­րի 9-ից հե­տո Վա­շինգ­տոնն այս ձե­ւա­չա­փե­րը օ­րա­կարգ չէր բե­րի, եւ ողջ ճնշու­մա­յին մե­խա­նիզ­մը գոր­ծադ­րե­լով, կող­մե­րին իր «դաշտ» քարշ չէր տա՝ պար­տադ­րե­լով «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նագ­րի» սե­փա­կան տար­բե­րա­կը:

ԻՆՉ ՍՊԱ­ՍԵ­Լ

Թե այս ա­մե­նից ինչ պետք է սպա­սել, նույն ա­ռա­ջին օրն ակ­նար­կեց ԱՄՆ փոխ­պետ­քար­տու­ղա­րի տե­ղա­կալ Է­րի­կա Օլ­սո­նը՝ հույս հայտ­նե­լով, որ կող­մե­րը այս շա­բաթ­վա ըն­թաց­քում «անմի­ջա­կան եւ ան­կեղ­ծ քննար­կում­ներ կու­նե­նան՝ խնդրի կար­գա­վոր­մա­նը հաս­նե­լու հա­մար»: Այ­սինքն, Ա­րո­յին կպա­հեն Վա­շինգ­տո­նում, մին­չեւ բո­լոր հար­ցե­րի շուրջ վերջ­նա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի չգան:

Դրան հա­ջոր­դող քայ­լի մա­սին էլ օ­րերս Հա­յաս­տան կա­տա­րած այ­ցի շրջա­նակ­նե­րում ակ­նար­կեց Ֆրան­սի­ա­յի արտ­գործ­նա­խա­րար Քաթ­րին Կո­լոն­նան՝ խո­սե­լով Քիշ­նե­ւում Ա­լի­եւ-Նի­կոլ նոր հան­դիպ­ման հնա­րա­վո­րու­թյան մա­սին: Հու­նի­սի 1-ին Քիշ­նե­ւում կա­յա­նա­լու է «Եվրո­պա­կան քա­ղա­քա­կան հան­րու­թյան գա­գա­թա­ժո­ղո­վը», եւ կար­ծես թե ծրագ­րել են, որ Վա­շինգ­տո­նում «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գի­րը» վերջ­նա­կան տես­քի բե­րե­լով, այն ա­ռանց հա­պա­ղե­լու Քիշ­նե­ւում Նի­կո­լին կպար­տադ­րեն ստո­րագ­րել:

ԻՆ­ՉԻՑ Է ԿԱԽ­ՎԱԾ ԱՐ­ՑԱ­ԽԻ Ա­ՊԱ­ԳԱՆ

Ի­հար­կե, այս­տեղ կա մեկ գլխա­վոր խնդիր, ո­րի մա­սին քա­նիցս խո­սե­լու ա­ռիթ­ներ ու­նե­ցել ենք: Կստո­րագ­րի Նի­կո­լը նման փաս­տա­թուղթ, թե չի ստո­րագ­րի, ա­մե­նե­ւին էլ ար­ցա­խյան հա­կա­մար­տու­թյան վերջ­նա­կան լու­ծում չի նշա­նա­կում: Ար­ցա­խը պաշ­տո­նա­պես քա­նիցս հայ­տա­րա­րել է, որ Նի­կո­լի ո­րե­ւէ նման ո­րո­շում չի ըն­դու­նե­լու, նա­եւ, որ ոչ մի պա­րա­գա­յում ի­րեն, որ­պես Ադր­բե­ջա­նի մաս, չի ճա­նա­չի: Ար­դյուն­քում, պետք է կամ Ա­լի­ե­ւի ա­սա­ծի պես ար­ցա­խա­հա­յու­թյա­նը հե­ռաց­նեն, ո­րը ցե­ղաս­պա­նու­թյուն է: Կամ պետք է փոր­ձեն հա­մո­զել ար­ցա­խա­հա­յու­թյա­նը: Ընդ ո­րում, եր­կու դեպ­քում էլ չեն կա­րող հաշ­վի չառ­նել ռու­սա­կան զի­նու­ժի առ­կա­յու­թյան փաս­տը: Նա­եւ այն, որ Մոսկ­վան պար­զա­պես կա­րող է Ար­ցա­խում խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի տե­ղա­կա­յումը կա­պել ոչ թե նո­յեմ­բե­րի 9-ի հա­մա­ձայ­նագ­րի, այլ տալ նոր բա­ցատ­րու­թյուն, թե զոր­քերն այդ­տեղ են Ար­ցա­խի բնակ­չու­թյան կյանքն ու անվ­տան­գու­թյու­նը պաշտ­պա­նե­լու հա­մար:

Այս տե­սան­կյու­նից, ե­թե Ա­լի­եւն ընտ­րի ար­ցա­խա­հա­յու­թյա­նը ու­ժով հե­ռաց­նե­լու տար­բե­րա­կը, ա­պա ռու­սա­կան կոն­տին­գետ­նի հետ բա­խու­մը գործ­նա­կա­նում անհ­նար է: Թե­րեւս, խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի հա­մար խնդիր­ներ եւ ան­գամ պրո­վո­կա­ցի­ա­ներ սար­քե­լով, Ա­լի­ե­ւը փոր­ձում է ցույց տալ, թե պատ­րաստ է նա­եւ բախ­ման: Ա­ռա­վել եւս, որ ո­րոշ աղ­բյուր­ներ այն կար­ծիքն են հայտ­նում, որ ուկ­րա­ի­նա­կան բա­նա­կի խոս­տա­ցած հա­կա­հար­ձակ­մա­նը զու­գա­հեռ, Ա­լի­ե­ւը կա­րող է եւ գնալ ու­ժա­յին լուծ­ման փոր­ձի: Ի­հար­կե, այս տար­բե­րա­կը բա­ցա­ռել պետք չէ: Բայց դրան գնա­լով, Ա­լի­ե­ւը մի շարք փաս­տեր պետք է շատ եր­կար ծանր ու թե­թեւ ա­նի: Նախ, ռու­սա­կան ու­ժե­րի սահ­մա­նա­փակ լի­նելն այս­տեղ ե­րաշ­խիք չէ, քա­նի որ Ադր­բե­ջա­նը ՌԴ-ի հետ ըն­դար­ձակ ծո­վա­յին եւ ցա­մա­քա­յին սահ­ման­ներ ու­նի եւ պա­տե­րազ­մա­կան ի­րա­վի­ճա­կում մի­այն խա­ղա­ղա­պահ ու­ժե­րի հետ չէ, որ կա­րող է բախ­վել: Հա­ջոր­դը, Ի­րա­նը եւս ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կը հա­զիվ թե աչ­քա­թող ա­նի: Թեհ­րա­նում, ի­հար­կե, պարզ հաս­կա­նում են, որ Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քում դիր­քերն այդ­քան զի­ջե­լով, ԱՄՆ-ն եւ Իս­րա­յե­լը չեն հա­պա­ղի անց­նել հա­կագ­րո­հի, ե­թե Հա­յաս­տան-Ադրբե­ջան ողջ գի­ծը վերց­նեն վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ: Իսկ դա տե­ղի կու­նե­նա, երբ Նի­կո­լը ստո­րագ­րի Վա­շինգ­տո­նի պա­հան­ջած «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գի­րը»: Այ­սինքն, ե­թե այդ ի­րա­վի­ճա­կում Ադր­բե­ջա­նը լու­ծի նա­եւ Ար­ցա­խի խնդի­րը՝ այդ­տե­ղից հե­ռաց­նե­լով ռու­սա­կան կոն­տին­գեն­տը, ա­պա դա Ի­րա­նի հա­մար ծան­րա­գույն ի­րա­վի­ճակ է դառ­նա­լու, եւ, մեծ հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, կփոր­ձեն այն կան­խել ա­մե­նա­կոշտ մի­ջամ­տու­թյամբ:

Հաս­կա­նա­լի է, Ա­լի­ե­ւը կա­րող է փոր­ձել ռիս­կի գնալ, սա­կայն շատ ա­վե­լի ձեռն­տու տար­բե­րակ է երկ­րոր­դը, որ փոր­ձեն հա­մո­զել ար­ցա­խա­հա­յու­թյա­նը: Այն, որ նե­րար­ցա­խյան սո­րո­սա­ծին կադ­րերն այս օ­րե­րին գե­րակ­տի­վա­ցել են, ինչ խոսք, ազ­դակ է այն մա­սին, որ հենց այս տար­բե­րակն է ըն­թաց­քի մեջ: Ըստ հրա­պա­րա­կավ շրջա­նառ­վող լու­րե­րի, այդ գոր­ծի մեջ է Տիգ­րան Պետ­րո­սյա­նը, Ար­թուր Օ­սի­պյա­նը, ո­րը ե­րեկ Ար­ցա­խում ռուս­նե­րի դեմ բո­ղո­քի ակ­ցի­ա էր կազ­մա­կեր­պել, նա­խա­գա­հի խորհր­դա­կան Մա­սիս Մա­յի­լյա­նը, Սամ­վել Բա­բա­յա­նը եւ այլք, ով­քեր ա­մեն ինչ ա­նում են Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նին վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ պա­հե­լու հա­մար: Ընդ ո­րում, դա­տե­լով նրա­նից, որ այս ուղ­ղու­թյու­նը ներ­կա­յաց­նող­նե­րին նշա­նա­կում են բարձր պաշ­տոն­նե­րի, ակ­նար­կում է, որ Ա­լի­ե­ւի ա­ռաջ ծնկե­լու քա­ղա­քա­կա­նու­թյունն այն­քան էլ ան­հա­վա­նա­կան չէ, որ­քան ա­ռաջ թվում էր: Մյուս կող­մից այն, որ Մոսկ­վան խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի նոր, փոր­ձա­ռու հրա­մա­նա­տար նշա­նա­կեց, իր հեր­թին է ակ­նար­կում, որ ռուս­ներն այս բո­լոր նյո­ւանս­նե­րը տես­նում են՝ փոր­ձե­լով հա­կա­քայ­լե­րի դի­մել: Ինչ­քա­նո՞վ կստաց­վի, թե­րեւս հենց սրա­նից էլ կախ­ված է դար­ձել Ար­ցա­խի ա­պա­գան:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ