ԹՐՔԱՀԱՐՃ ԹՌԻՉՔՆԵՐ` ԵՐԱԶՈՒՄ ԵՎ ԱՐԹՄՆԻ

Ի­ջեք, հա­սել ենք: Կա­պի­տու­լյանտ­նե­րի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը ՀՀ քա­ղա­քա­ցի­ու­թյունն էլ է դարձ­նում ապ­րանք: Ա­ռա­ջարկ­վում է ցան­կա­ցած շու­նու­շան­գյա­լի քա­ղա­քա­ցի­ու­թյուն տալ, ե­թե կա­տա­րի 150 հա­զար դո­լա­րի ներդ­րում: Կար­ծում ենք, ակն­հայտ է, որ «ներդ­րող­նե­րը» կլի­նեն հիմ­նա­կա­նում թուր­քերն ու ա­զե­րի­նե­րը, և հաշվ­ած տա­րի­ներ անց ՀՀ գոր­ծա­րար խա­վը` և՛ մանր, և՛ մի­ջին, և՛ խո­շոր, ա­ռա­վե­լա­պես կազմ­ված կլի­նի թու­րքա­կան տար­րե­րից: Իսկ հա­յե­րին կմնա «նո­քյա­րի» ան­նա­խան­ձե­լի կար­գա­վի­ճա­կը:

ՍՐԸՆ­ԹԱՑ ԱՆ­ԿՈՒՄ` ՎԵՐՋ­ՆԱ­ԿԱՆ ԿԱ­ՊԻ­ՏՈՒ­ԼՅԱ­ՑԻ­Ա­ՅԻ ԱՆ­ԴՈՒՆ­ԴԸ

Դե ե­թե ի դեմս ՔՊ-ական բո­լու­կի` կա այդ­պի­սի ար­դյու­նա­վետ օ­կու­պա­ցի­ոն վար­չա­կարգ, ա­պա պան­թուր­քիզ­մի հաղ­թա­նա­կի հա­մար թուր­քա­կան ռազ­մա­կան ներ­խու­ժու­մը ՀՀ դառ­նում է ա­վե­լորդ` «հպարտ» ժե­խո­վուր­դը (չշփո­թել ժո­ղովր­դի ու ա­ռա­վե­լևս ազ­գի հետ) ծա­փե­րով կող­ջու­նի երկ­րի թուր­քա­կան օ­կու­պա­ցի­ան, «մի­այն թե նախ­կին­նե­րը չվե­րա­դառ­նան»: Պա­տա­հա­կան չէ, որ Էր­դո­ղանն ար­դեն դա­սում է Հա­յաս­տա­նը «բա­րե­կան երկր­նե­րի» շար­քին` ար­ձա­նագ­րե­լով Թուր­քի­ա­յին ցա­վակ­ցած երկր­նե­րի ցան­կը: Ա­րա­բատ Միր­զո­և­ի սրտաճմ­լիկ ցա­վակ­ցու­թյանն էլ ի պա­տաս­խան` Չա­վու­շօղ­լուն նե­տում է ար­հա­մար­հա­կան շնոր­հա­կա­լու­թյուն` մո­տա­վո­րա­պես այն­պես, ինչ­պես «աղան» «նո­քյա­րին»:

Դե, իսկ տխրահռ­չակ Ար­սեն Թո­րո­սյա­նի ցա­վակ­ցու­թյունն էլ ցի­նիզ­մի գա­գաթ­նա­կետն էր: Դրա առն­չու­թյամբ ի­րա­վա­գետ Ռո­բերտ Հայ­րա­պե­տյա­նը նկա­տում է. «Կա­րե­լի է սգալ, բայց նրա հա­մար, որ ԱԺ-ում Թո­րո­սյան Ար­սե­նի պես պատ­գա­մա­վոր կա: Կա­րե­լի է սգալ նա­և նրա հա­մար, որ Թո­րո­սյան Ար­սե­նի քա­ղա­քա­կան կնքա­հոր ու իր սի­րե­լի թուրք ժո­ղովր­դի ձեռ­քով 2 տա­րի ա­ռաջ մի ողջ 2000-ական­նե­րի սե­րունդ մորթ­վեց: Ու պար­տա­դիր սգալ նա­և նրա հա­մար, որ թուր­քի կող­մից ցե­ղաս­պան­ված ժո­ղո­վուր­դը Ար­սեն է ընտ­րել, ով Ար­ցա­խի ան­կա­խու­թյան ճա­նաչ­ման շանս չի տես­նում: Ար­սեն, իսկ քո շրջա­պա­տում սգո՞ւմ են, որ դու էդ աս­տի­ճան վիժ­մունք ես»:

Դե, իսկ թրքա­հարճ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը թվի­թե­րյան միկ­րոբ­լո­գում գրել է, որ Ա­րև­ե­լյան Ադր­բե­ջա­նի (լրիվ թշնա­մու բա­ռա­պա­շար-խմբ.) և Նա­խի­ջև­ա­նի մի­ջև կապն ա­պա­հո­վե­լու նպա­տա­կով հայ-ադրբե­ջա­նա­կան սահ­մա­նին 3 ան­ցա­կե­տե­րի բաց­ման վե­րա­բե­րյալ ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թյան ո­րոշ­ման նա­խա­գիծը մի քա­նի ա­միս պաշ­տո­նա­պես շրջա­նա­ռու­թյան մեջ է. «Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը սպա­սում է Ադր­բե­ջա­նի դրա­կան ար­ձա­գան­քին»: Օ­գոս­տո­սի 18-ին ի­րա­վա­կան ակ­տե­րի նա­խագ­ծե­րի մի­աս­նա­կան կայ­քում՝ e-draft.am-ում, քննարկ­ման է դրվել հայ-ադրբե­ջա­նա­կան ե­րեք ավ­տո­մո­բի­լա­յին ան­ցա­կե­տե­րի ստեղ­ծե­լու նա­խա­գիծ: Ե­թե կա­ռա­վա­րու­թյու­նը հա­վա­նու­թյուն տա, ան­ցա­կե­տե­րը կտե­ղադր­վեն Գե­ղար­քու­նի­քի մար­զի Սոթք հա­մայն­քից դե­պի պե­տա­կան սահ­մա­նի M11 մայ­րու­ղի, ինչ­պես նա­խագ­ծում է նշված՝ «ադրբե­ջա­նա­կան կող­մից դե­պի Քել­բա­ջար (Քար­վա­ճառ-խմբ.), Ա­րա­րա­տի մար­զի Ե­րասխ հա­մայն­քում՝ դե­պի Սա­դա­րակ, Սյու­նի­քի Քա­րա­հունջ հա­մայն­քից մոտ 7,5 կմ հա­րավ՝ M2 մայ­րու­ղու վրա, դե­պի Ղու­բաթ­լու»: Սա Նի­կո­լի թրքա­հարճ թռիչքն է` ե­րա­զում, իսկ արթմ­նի թուր­քը պա­տաս­խա­նում է կա­տե­գո­րիկ պա­հան­ջով` բա­ցել «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քը»` նույն կար­գա­վի­ճա­կով, ինչ գոր­ծում է Լա­չի­նի մի­ջանց­քը, վկա­յա­կո­չե­լով 2020-ի նո­յեմ­բե­րի 9-ի կա­պի­տու­լյա­ցի­ոն ակ­տը:

Ու թե­և հա­զար ան­գամ այդ ա­մո­թա­լի թուղ­թը ցի­տե­լով էլ այդ­տեղ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» չի հայտ­նա­բեր­վում, սա­կայն պարզ է դառ­նում, որ կա­պի­տու­լյան­տը դա բա­նա­վոր խոս­տա­ցել է, ընդ ո­րում` թե­րևս բազ­միցս: Ու այդ պատ­ճա­ռով է, որ եր­կու թուր­քա­կան պե­տու­թյուն­նե­րը կա­տաստ­րո­ֆիկ ի­րա­դար­ձու­թյուն կհա­մա­րեն Նի­կո­լի իշ­խա­նազր­կու­մը, քան­զի այդ դեպ­քում բո­լոր բա­նա­վոր պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյու­նը հօդս կցնդեն: Իսկ թե դրանք քա­նիսն են և ինչ­պի­սին են` հայտ­նի է մի­այն Նի­կո­լին, թուր­քին և սա­տա­նա­յին:

ՎԱ­ԽԻ ՄԱ­ՀԱ­ՑՈՒ ՃԻ­ՐԱՆ­ՆԵ­ՐՈՒՄ

Հին­գու­կես տա­րի ա­ռաջ` 2017-ի փետր­վա­րի սկզբին, ՀՀ եր­րորդ նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սյանն ար­տա­հայ­տել է մտքեր, ո­րոնք դի­պուկ բնու­թագ­րում են այ­սօր­վա ի­րա­վի­ճա­կը. «Եթե ա­մեն ան­գամ փոր­ձում ես տե­ղա­փոխ­վել կշեռ­քի ծանր հատ­վա­ծը, դա հե­տո դառ­նում է բնա­վո­րու­թյուն, եւ կող­քին­ներն էլ են տես­նում: Այ­սինքն, դու ար­դեն ճո­ճա­նա­կի պես կգնաս-կգաս, եւ հե­տո այդ ճո­ճա­նա­կը ո­րե­ւէ մե­կին էլ պետք չի լի­նի: Ու­զում եմ ա­մե­նա­կա­րե­ւոր բա­նի վրա ձեր ու­շադ­րու­թյու­նը սե­ւե­ռել` քա­ղա­քա­կան գոր­ծի­չը պետք է քա­ղա­քա­ցի­ա­կան ա­րի­ու­թյուն ու­նե­նա: Ե­թե դա չկա` ա­նի­մաստ է զբաղ­վել քա­ղա­քա­կան գոր­ծու­նե­ու­թյամբ: Վախ­կոտ մար­դիկ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նում, ինչ ա­սեմ` կա՛մ թի­թե­ռի, կա՛մ ձնծա­ղի­կի կյանք են ու­նե­նում: Բայց ու­զում եմ, որ­պես­զի ա­սածս ճիշտ ըմբռ­նեք եւ ըն­կա­լեք: Ան­վախ մարդ աշ­խար­հում չկա: Ան­վախ են մի­այն ա­պուշ­նե­րը, սա­կայն երբ քո տագ­նա­պը դառ­նում է վախ, ա՛յ դա է վա­տը: Երբ քո տագ­նա­պի պա­հին, այդ տագ­նա­պի ազ­դե­ցու­թյան տակ փո­խում ես ո­րո­շում­ներդ, դու ար­դեն դառ­նում ես վախ­կոտ մարդ: Չի կա­րե­լի, եր­բեք չի կա­րե­լի ճնշման կամ վա­խի ազ­դե­ցու­թյան տակ փո­խել ո­րո­շում­ներ»:

Նի­կո­լի պա­րա­գա­յում կշեռ­քի ծանր կող­մը գնա­լը մշտա­կան բնու­թագ­րիչ է, իսկ վա­խի կամ ճնշման տակ ո­րո­շում փո­խե­լը` ամե­նօ­րյա գոր­ծե­լա­կերպ: Իսկ «թի­թե­ռի կամ ձնծաղի­կի քա­ղա­քա­կան կյան­քը» ձգվում է ար­դեն 4,5 տա­րի, զի նա ոչ թե քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ է, այլ` թշնա­մու կա­մա­կա­տար, ո­րը մշտա­պես լու­ծում է սե­փա­կան իշ­խա­նու­թյան, հե­տև­ա­բար նա­և` սե­փա­կան կյան­քի պահ­պան­ման գերխն­դի­րը: Ու դրա հե­տև­անքն է, որ հասց­րել է Բրյու­սե­լում և Պրա­հա­յում շտա­պել հա­մա­ձայն­ել մին­չև տար­վա վերջ խա­ղա­ղու­թյան ղա­զագ­րի ստո­րագր­մա­նը: Շտա­պել է հայ­տա­րա­րել, որ ա­ռա­ջար­կում է հոկ­տեմ­բե­րի 31-ին Բրյու­սե­լում սահ­մա­նա­զատ­ման և սահ­մա­նագծ­ման հանձ­նա­ժո­ղո­վի նիստ անց­կաց­նել: Իսկ Ֆրան­սի­ա­յի նա­խա­գահ Մակ­րո­նի աղ­մուկ հա­նած հայ­տա­րա­րու­թյու­նը տպա­վո­րու­թյուն էր ստեղ­ծում, որ մի­գու­ցե նա Փա­րի­զից «տղա է բե­րել» Պու­տի­նի վրա:

Ե­րև­ում է, իր թրքա­հարճ «թռիչք­նե­րի» ըն­թաց­քում ե­րև­ա­կա­յում է, որ իր փրկու­թյան ճա­նա­պար­հը թուր­քե­րի բո­լոր քմա­հա­ճույք­նե­րը բա­վա­րա­րելն է: Եվ վա­խի ազ­դե­ցու­թյան տակ նա­և սրըն­թաց ա­րա­գու­թյամբ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան կողմ­նո­րո­շումն է փո­խում: Եվ ար­դեն հասց­րել է լրիվ ճգնա­ժա­մի հասց­նել ՌԴ-ի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը: Մաս­նա­վո­րա­պես, մեր երկ­րի բա­րե­կամ Կոնս­տան­տին Զա­տու­լի­նը հեր­քում է այն թե­զը, որ ա­ռաջ է տա­նում նի­կո­լա­կան քա­րոզ­չու­թյու­նը և բարձ­րա­ձայ­նում է ԱԺԲ-ն. «Պաշ­տո­նա­կան Ռու­սաս­տա­նի դիր­քո­րո­շու­մը, ո­րը կաս­կա­ծի տակ չար­ժի դնել, կա­յա­նում է նրա­նում, որ եր­կու հա­րև­ան երկր­նե­րի մի­ջև խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գի­րը ցան­կա­լի է, հատ­կա­պես 2020թ.-ի ա­րյու­նա­լի պա­տե­րազ­մից հե­տո, սա­կայն խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նագ­րի ստո­րագր­ման փաստն ին­քը չի վե­րաց­նում Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի ինք­նո­րոշ­ման, կար­գա­վի­ճա­կի և այն­տեղ ապ­րող հայ­կա­կան բնակ­չու­թյան ա­զա­տու­թյան և ի­րա­վուն­քի պաշտ­պա­նու­թյան խնդի­րը»:

ԱԺԲ-ն էլ ՌԴ-ից հի­աս­թափ­ված հատ­վա­ծին կե­րակ­րում է ԱՄՆ-ի հետ դա­շին­քով բո­լոր խնդիր­նե­րը լու­ծե­լու հե­քի­ա­թով, և այն­քան օ­տա­րա­մոլ է, որ հան­րա­հա­վաք­նե­րին ԱՄՆ դրոշ­նե­րը մեր ե­ռա­գույն­նե­րից շատ են:

Սա­կայն վե­րա­դառ­նանք ա­ռա­վե­լա­գույնս ՀՀ շա­հե­րի հան­դեպ հար­գա­լից Կոնս­տան­տին Զա­տու­լի­նի մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րին: Զա­տու­լի­նը չի բա­ցա­ռել, որ վեր­ջին սրա­ցում­նե­րը փոխ­կա­պակց­ված են ռուս-ուկրա­ի­նա­կան պա­տե­րազ­մի հետ. «Չնա­յած յու­րա­քան­չյու­րը կա­րող է ու­նե­նալ իր կար­ծի­քը, բայց ես վստահ եմ, որ վեր­ջին սրա­ցում­նե­րը փոխ­կա­պակց­ված են նրա հետ, որ Ադր­բե­ջա­նի և նրա ա­մե­նա­մոտ դաշ­նակ­ցի՝ Թուր­քի­ա­յի մոտ տպա­վո­րու­թյուն է ստեղծ­վել, որ Ռու­սաս­տանն այս պա­հին չա­փա­զանց զբաղ­ված է Ուկ­րա­ի­նա­յում իր գոր­ծե­րով, նույն այդ տպա­վո­րու­թյու­նը ստեղծ­վում է նա­և Ա­րև­մուտ­քի երկր­նե­րի մոտ, ո­րոնք ակ­տի­վա­ցել են Կով­կա­սի ուղ­ղու­թյամբ, ցան­կա­նում են որ­քան հնա­րա­վոր է ա­րագ դուրս մղել Ռու­սաս­տա­նին միջ­նոր­դա­կան ա­ռա­քե­լու­թյու­նից»: «Փա­շի­նյա­նի, նրա կողմ­նա­կից­նե­րի և նրան ա­ջակ­ցող­նե­րի դե­գե­րում­նե­րը, նրանց բա­ցա­հայտ, ո­րոշ դեպ­քե­րում թշնա­մա­կան վե­րա­բեր­մուն­քը Ռու­սաս­տա­նի հան­դեպ, ո­րը հատ­կա­պես դրսև­որ­վում է այս օ­րե­րին, խնդիր­ներ է ա­ռա­ջաց­նում այն ա­ռու­մով, որ մենք վստա­հենք այն­պի­սի դաշ­նակ­ցի, ինչ­պի­սին Հա­յաս­տանն է՝ իր ներ­կա կա­ռա­վա­րու­թյամբ»,- ա­սել է Զա­տու­լի­նը՝ խո­սե­լով ՀՀ ներ­կա իշ­խա­նու­թյան ՌԴ հան­դեպ վե­րա­բեր­մուն­քից:

«Ներ­կա կա­ռա­վա­րու­թյամբ» բա­ռե­րը բա­նա­լի բա­ռեր են: Եվ օ­դում կար­ծես թե լռու­թյուն է փո­թոր­կից ա­ռաջ: Կար­ծես բո­լո­րը սպա­սում են ինչ-որ վերջ­նա­ժամ­կե­տի, ո­րը հայտ­նի չէ հա­սա­րակ մահ­կա­նա­ցու­նե­րին, իսկ վեր­լու­ծա­բան­նե­րը կա­րող են սոսկ կռա­հել:

Ու թե­րևս այդ վերջ­նա­ժամ­կե­տի մեր­ձա­կայ­քում պար­զո­րոշ­վի դա­վա­ճան­նե­րին հե­ռաց­նե­լու շան­սը:

 ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԵՍ ԳԱ­ԼԱ­ՋՅԱՆ