«Փաշինյանը նպատակ էր հետապնդում Արցախի հարցը «լուծել» այնպես, ինչպես պատկերացնում են Ալիեւը եւ Էրդողանը»

Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության բանակցողների կազմը փոխելու փորձերը անընդունելի են, եւ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները հստակ արտահայտվել են այդ մասին: Օրերս Մոսկվայում Ադրբեջանի արտգործնախարար Բայրամովի հետ համատեղ ասուլիսի ժամանակ հայտարարեց ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը: Վերոնշյալ հայտարարության, արցախյան բանակցությունների շուրջ սպասվող հնարավոր զարգացումների եւ բելառուսյան իրադարձությունների շուրջ էլ ծավալվեց «Իրավունքի» զրույցը Ցանցային հետազոտությունների ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ ԳԱԳԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԻ հետ:

«ԼԱՎՐՈՎԸ ԲԱՎԱԿԱՆ ԽԵԼԱՄԻՏ ԴԻՐՔՈՐՈՇՈՒՄ ՈՒՆԻ»  

– Պարոն Հարությունյան, ըստ Ձեզ, Լավրովի հայտարարությունն ուղղված էր միայն Ադրբեջանի՞ն` ակնարկելով, որ միջնորդական ձեւաչափը փոխելու եւ Թուրքիային ներգրավելու ջանքերն ապարդյուն են, թե՞ ինչ-որ առումով վերաբերում էր նաեւ Հայաստանին, որ, որպես լիարժեք կողմ, բանակցային սեղանին չի վերադառնալու Արցախը, ինչքան էլ, որ հայաստանյան իշխանությունները պնդում են, թե չեն բանակցելու` առանց Արցախի:

– Արտաքին հայտարարությունները հանրության համար միշտ կարելի է երկակի գնահատել: Ադրբեջանի այսօրվա հայտարարություններն էլի խիստ ագրեսիվ են եւ նշում են, թե ամբողջ ազատագրված տարածքները պետք է բոլորն իրենք «ազատագրեն»: Այս առումով, կարծում եմ, Լավրովը բավական խելամիտ դիրքորոշում ունի, որովհետեւ նման իրավիճակում, որում մասնավորապես հայտնվել է Հայաստանը, մի փոքր պրոբլեմատիկ է` ինչ-որ քայլեր կատարելու համար: Ուղղակի, անհանգստացնողն այն է, որ նկատում ենք ադրբեջանական դիվանագիտության ակտիվություն, որը չի նկատվում մեր պարագայում, ինչը մտահոգիչ խնդիր է: Հայտարարությունների մասով` կարող եմ ասել, որ արդեն 26 տարի է միշտ էլ տարբեր բնույթի հայտարարություններ լինում են, բայց, ի վերջո, դրանք չեն որոշում խնդրի էությունը: Իսկ խնդրի էությունը նույնն է` Արցախը անկախ պետություն է, եւ ինքն է որոշում իր կարգավիճակը:

– Եվս մի ուշագրավ հայտարարությամբ է հանդես եկել Լավրովը` նշելով, որ ԼՂ հիմնախնդրի հետ կապված կան փաստաթղթեր, որոնց տակ առկա են Հայաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահների ստորագրությունները: Նա շեշտել է, որ անցնող տարիների ընթացքում ներկայիս ձեւաչափով արվել է մեծ ծավալի աշխատանք, եւ ցավալի կլիներ այդ ամենը ջնջելը: Կարո՞ղ ենք ասել, որ առնվազն ՌԴ-ի դիրքորոշումը հետեւյալն է` բանակցությունները շարունակել այն կետից, որտեղ կանգնել էին 2018 թվականին` մինչեւ հայաստանյան նոր իշխանության հայտնվելը:

– Որքան հասկացել եմ Լավրովի բոլոր հայտարարություններից` այո, նրա նպատակը հենց դա է, ինչը հայանպաստ դիրքորոշում է: Ավելին ասեմ` Լավրովի հայտնի հայտարարությունը, որ բանակցային սեղանին դրված է ԼՂ կարգավորման փուլային տարբերակը, այսպես ասած, ուղղված էր հայկական հանրությանը, որպեսզի մեր հանրությունն ինչ-որ ձեւով դիմադրի այն քաղաքականությանը, որը մինչ այդ վարում էր հայկական կողմը: Եթե, իհարկե, կարելի էր  Նիկոլ Փաշինյանի վարած բանակցությունները համարել հայկական կողմի վարած քաղաքականություն:  

«ՍԱ ԽՈՇՈՐ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ, ԴԻՎԱՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՍԽԱԼ ԷՐ»

– Փաստորեն, կարելի է ասել, որ բանակցությունները զրոյական կետից սկսելու վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի մտադրությունը տապալվե՞ց, ինչի մասին նա խոստանում էր:

– Սա խոշոր քաղաքական, դիվանագիտական սխալ էր, գուցեեւ սխալ մեղմ ենք անվանում, որովհետեւ նման է նրան, որ Նիկոլ Փաշինյանի հայտնվելը իշխանությունում նաեւ նպատակ էր հետապնդում Արցախի հարցը «լուծել» այնպես, ինչպես պատկերացնում են Ալիեւը, Էրդողանը եւ այլք: Ու գլխավորն այն է, որ սա կապված է Իրանի հետ սահման ունենալու խնդիրների հետ եւ այլն: Այսինքն` նախնական ինչ-որ ռազմավարություն նշվել էր, քանի որ այն, ինչ որ ասում էր հայկական կողմը, որեւիցե մի հայկական տրամաբանության չէր ենթարկվում եւ որեւիցե քննադատության չէր դիմանում:  

– Դուք, ըստ էության, նշում էիք, որ վերադարձն այն բանակցություններին, որոնք ընթացել են մինչեւ 2018 թվականը, ավելի հայանպաստ էին: Նկատի ունեք Մադրիդյա՞ն սկզբունքները, թե՞...

– Վերջերս հանդես եկավ ասուլիսով ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանը, եւ նրա մեկնաբանություններից հստակ երեւում է, որ Հայաստանն ուներ որոշակի ռազմավարություն այդ բանակցություններում: Եվ այդ ռազմավարության տարրերից մեկն այն է, որ բանակցություններն անընդհատ շարունակվում էին: Սա նույնպես ռազմավարություն է: Ուստի` ստեղծված իրավիճակում այդ ռազմավարության խախտումը, բնականաբար, ձեռնտու չէ ե՛ւ ռուսների համար, ե՛ւ, իհարկե, նաեւ մեզ համար: Դրա համար էլ այն փորձը, որ կատարվեց` խախտելու այդ ռազմավարությունը, տապալվեց` հիմնականում հայկական  հանրության եւ հայկական բանակի ջանքերով:

«ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ՏԵՂԻ ՈՒՆԵՑԱԾ «ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ» ԿՈՉՎԱԾԸ ԳՈՒՆԱՎՈՐ ՀԵՂԱՇՐՋՈՒՄ ԷՐ»

– Անդրադառնանք նաեւ Բելառուսում տեղի ունեցող իրադարձություններին: Ձեր գնահատմամբ` սա նույն սցենա՞րն է, ինչ տեղի ունեցավ 2018-ի ապրիլին Հայաստանում, թե՞ այստեղ բոլորովին այլ իրավիճակ է:

– Այն, ինչ կատարվում է Բելառուսում, գունավոր հեղափոխության սցենար է, որի ռազմավարությունը նույնն է, ինչ եղել է Ուկրաինայում, Վրաստանում եւ ընդհանրապես` մոտ 50-ից ավել եվրոպական եւ ոչ եվրոպական երկրներում: Նույն սցենարներով իշխանափոխություններ են տեղի ունեցել: Անշուշտ, դրանց հեղինակներն, այսպես ասած, նույն ռեժիսորներն են, բայց մի տարբերություն կա, որը կարծում եմ` չի նշվում մեկնաբանների կողմից: Այն, ինչ որ տեղի ունենում Բելառուսում, անմիջականորեն բխում է որոշ եվրոպական երկրների շահերից: Դրանք են Լեհաստանը, Լիտվան եւ այլն: Բելառուսում տեղի ունեցող դեպքերն առաջին հերթին ուղղված են Ռուսաստանի դեմ: Սա Ռուսաստանը մասնատելու հերթական քայլն է, չէ որ տեսնում ենք, թե ինչպես է սլավոնական հանրությունը մասնատված տարբեր մասերի, բացի Սերբիայից, որը որոշակի հարաբերություններ ունի Ռուսաստանի հետ: Իսկ չհաշված Բելառուսը` մնացածի հետ շատ բարդ է:  

Ինչ վերաբերում է Հայաստանում տեղի ունեցած «հեղափոխություն» կոչվածին, որը գունավոր հեղաշրջում էր, իմ գնահատմամբ` ավելի շատ անդրազգային-ուլտրալիբերալ-նյուտրոցկիստական կազմակերպությունների աշխատանքն էր, քան` պետությունների:

– Ինչո՞ւ եք այդպես կարծում:

– Որովհետեւ տեսնում ենք, որ, օրինակ, առ այսօր, համենայնդեպս, ԱՄՆ-ում, որտեղ իշխանության է տեղի Հանրապետական կուսակցությունը, լրջորեն չի ընդունում ներկա հայկական իշխանություններին: Այսինքն` հանդիպումներ տեղի չեն ունենում: Նույնը կարելի է ասել մի շարք եվրոպական երկրների հետ հարաբերությունների մասին, որոնք բավական սառած վիճակում են: Ըստ էության, այստեղ ավելի շատ գործ ունենք անդրազգային- սորոսական բնույթի ուժերի հետ: Խոսքը միայն Սորոսի հիմնադրամի մասին չէ, դրանք շատ են, եւ այդ նույն ուժերն են, որոնք այսօր կազմակերպում են անկարգություններ նաեւ Միացյալ Նահանգներում: Ընդ որում` այդ մասին հաստատում են նաեւ ամերիկյան վերլուծաբաններն ու փորձագետները: Այնպես որ, այստեղ առաջին հերթին գործ ունենք գաղափարախոսական խնդիրների հետ: Հայաստանը միջնորդված կերպով կապված է Իսրայել-Իրան լարված հարաբերությունների հետ: Այսինքն` այստեղ կա նաեւ աշխարհաքաղաքական կոնտեքստ, բայց կան եւ գաղափարախոսական այնպիսի մոտեցումներ, որոնք մեզ ավելի վատ վիճակի մեջ են դնում:  

ԵՐԵՔ ԿԱՐԵՎՈՐ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔ, ԹԵ ԻՆՉՈՒ ԲԵԼԱՌՈՒՍՈՒՄ ՏԵՂԻ ՉԻ ՈՒՆԵՆՈՒՄ ՀԵՂԱՇՐՋՈՒՄ

– Վերադառնալով Բելառուսում տեղի ունեցող ներքաղաքական զարգացումներին` ի վերջո, ինչո՞ւ բելառուսական ընդդիմության «դուխը» չի հերիքում հեղաշրջումը կյանքի կոչել եւ պաշտոնանկ անել Լուկաշենկոյին:

– Բելառուսի նախագահ Լուկաշենկոն, չնայած` իր բազմաթիվ սխալներին, պետք է ընդունել, որ այն անձնավորությունն է, ով 90-ականներին փրկեց Բելառուսը կազմալուծումից: Թեպետ ցանկացած մեկի պարագայում, թերեւս ամեն առումով սխալ է, որ շատ երկար է մնում իշխանության: Այդուհանդերձ, հիմա Լուկաշենկոն բավական կամային մոտեցումներ է ցուցաբերում եւ փորձում է ուժային մեթոդներով կանգնեցնել այն պատուհասը, որ կախված է իր երկրի գլխին: Ամեն դեպքում, Բելառուսում, իրոք, ընտրել են Լուկաշենկոյին, գուցե ոչ 80 եւ ավել տոկոսը, բայց մեծամասնությունը չի կարող չգնահատել եւ ժխտել վերջին 20-26 տարիների նրա կատարած աշխատանքը: Այս առումով Լուկաշենկոն միշտ ունի բավական խոշոր հանրային աջակցություն:

– Եվ նաեւ ՌԴ-ի աջակցությունը, ինչի մասին բացահայտ հայտարարում է ռուսաստանյան բարձրաստիճան ղեկավարությունը...

– Լրացուցիչ նաեւ ռուսների աջակցությունը: Իհարկե, ռուսները երբեմն չեն փայլում հիբրիդային պատերազմներում կիրառվող փափուկ ուժի ոլորտում, ինչը եղավ Հայաստանի դեպքում: Բելառուսի դեպքում ռուսական կողմն իրենց շատ հստակ դիրքորոշումը արտահայտեց: Հետեւաբար, երեք հանգամանք կա, թե ինչու Բելառուսում հեղաշրջում չեն կարողանում իրականացնել. առաջինը, որ բելառուսական հանրությունը հեղափոխություն անելու եռանդի պակաս ունի, երկրորդը` պայմանավորված է Լուկաշենկոյի կամային հատկանիշներով եւ երրորդ` Լուկաշենկոն ունի Ռուսաստանի անթաքույց աջակցությունը:

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ